Bima verwoeste sjoel Vilnius opgegraven

Een internationaal team van archeologen heeft de bima van de Grote Synagoge van Vilnius opgegraven, een zeventiende-eeuws gebouw dat tijdens de Tweede Wereldoorlog door zowel de nazi’s als Sovjets werd verwoest. Burgemeester Remigijus Simasius van de Litouwse hoofdstad zegt dat de gemeente van plan is om de school slopen die momenteel op de plek van de vernietigde synagoge staat. Op deze plaats zal dan een gedenkteken komen voor de historische sjoel die hier ooit heeft gestaan. De gedenkplek zal voorwerpen tonen uit de synagoge en moet voor 2023 af zijn, het jaar waarin Vilnius zijn 700-jarig bestaan viert.

De ontdekking van de bima, het centrale gebedsplatform dat is vervaardigd in Toscaanse barokstijl, is bekendgemaakt door Jon Seligman. Hij is de directeur van de afdeling Opgravingen, Enquêtes en Onderzoek van de Israel Antiquities Authority (IAA). Met toestemming van de Litouwse overheid doet de IAA onderzoek en leidt ze de opgravingen op deze bijzondere plaats. De bima wordt beschouwd als een van de centrale kenmerken van deze synagoge en is nog goed in tact. Hij lag onder het kantoor van de directeur van een voormalige school, die in de jaren vijftig door de Sovjets werd neergezet om te voorkomen dat er een nieuwe synagoge of een ander Joods cultureel centrum zou worden gebouwd.

De synagoge werd in 1630 gebouwd op een plaats die al in 1440 als sjoel was gebruikt. In de Tweede Wereldoorlog werd het gebouw vernietigd door de nazi’s en later walsten de Sovjets de restanten plat om er dus een schoolgebouw neer te zetten. Drie originele meubelstukken uit de synagoge hebben de verwoesting overleefd en zijn al te zien in het Vilna Gaon Joods museum te Vilnius. Het gaat om een deur van de heilige ark, een lezersbureau en een basreliëf van de Tien Geboden. Het archeologische werk, dat momenteel wordt gedaan door Litouwse, Israëlische en Amerikaanse archeologen, wordt grotendeels betaald door een Litouws fonds voor Joodse erfgoed dat door de nazi’s is gestolen of door de Sovjets is verborgen.

Het is niet voor het eerst dat er in Litouwen Joodse ontdekkingen worden gedaan. Even buiten Vilnius werd in 2016 is een ontsnappingstunnel gelokaliseerd die tijdens de Tweede Wereldoorlog door Joden werd gegraven. Onderzoekers van het IAA vonden de circa vijfendertig meter lange tunnel op een diepte tussen 1,5 en 2 meter met gebruik van een speciale grondradar. De radar was de enige manier, omdat graven op de locatie te gevoelig ligt, vanwege de vele massagraven van Joden en niet-Joden in het gebied. De tunnel werd gevonden in de bossen van Ponar, waar tussen 1941 en 1944 maar liefst honderdduizend Litouwers – waaronder zeventigduizend Joden – door de nazi’s werden vermoord en in massagraven werden gegooid.