Wachters van de Dode Zee… – column Awraham Meijers

Eén druppel water helpt de oceaan te doen zwellen. Geen enkele is te klein, te zwak, te arm, om van dienst te zijn. Denk hieraan en handel.

Hannah More (1754-1833)

Eerst het goede nieuws, maar doe wel alvast je veiligheidsriemen om – helmpje op – voor wat er daarna nog komen gaat. Zoals bekend daalt het waterpeil in de Dode Zee, die grenst aan Israël en Jordanië, met meer dan één meter per jaar. Als deze trieste ontwikkeling niet wordt gestopt, zal zich binnen afzienbare tijd een ecologische ramp voltrekken. Want het catastrofale afkalven is al ruim twintig jaar aan het dooretteren, waardoor het wateroppervlak van de Dode Zee (breedte vijftien kilometer, lengte vijftig kilometer) in deze tijd al met dertig procent is afgenomen!

Oorzaak van deze rampzalige ontwikkeling is het feit dat negentig procent van de Jordaan, die de Dode Zee van water voorziet, wordt onttrokken voordat het de Dode Zee bereikt omdat het wordt aangewend voor onder andere landbouw en door ‘grootgebruikers’ zoals de Israëlische en Jordaanse mineralen-industrie. Ook de toenemende verstedelijking eist zijn tol.

Begin jaren zestig voorzag de Jordaan de Dode Zee jaarlijks van zo’n 1.500-miljoen kubieke meter water. Ook dammen, kanalen en pompinstallaties, gebouwd door Israël en Jordanië, onttrekken het rivierwater voor drinkwater en irrigatie waardoor het aanbod van Jordaanwater is afgenomen tot ongeveer honderd miljoen kubieke meter per jaar. Inmiddels resulteert de waterpeildaling van de Dode Zee in extreem negatieve milieueffecten, waaronder voor mensen en dieren levensgevaarlijke zinkgaten, een terugtrekkende kustlijn en een diep-ellendige situatie van het omringende landschap.

De laatste keer dat wij daar waren, vier jaar geleden, zijn we ons wezenloos geschrokken door de deplorabele situatie waarin het meer en omgeving verkeren. Dat bezoek gaf mij het gevoel een ramptoerist te zijn. Het goede nieuws: In de jaren tachtig is door Israël een voorstel gedaan voor de aanleg van een kanaal tussen de Middellandse zee en de Dode zee. Het slechte nieuws: maar dit plan werd verworpen.

En nu nog meer goed nieuws. Nou ja, minder slecht nieuws: de overheden van en wetenschappers in Israël en Jordanië zijn zich uiteraard bewust van de superdramatische teloorgang en hebben, al weer jaren geleden, de handen ineengeslagen. Ze kwamen met het volgende uitgewerkte voorstel: Het Dode Zeekanaal, dat feitelijk geen kanaal is, maar een circa 180-200 kilometer lange pijpleiding. Deze loopt vanaf de Rode zee, ter hoogte van Akaba, naar de Dode Zee. Dit ambitieuze, maar o zo noodzakelijk, project houdt echter meer in dan enkel water naar de stervende Zee transporteren door het dalen van het waterpeil om te zetten naar peilverhoging, de planning is meerledig. Ten eerste zullen Jordanië, Israël en de Palestijnse gebieden van drinkwater worden voorzien door middel van ontziltingsinstallaties. Daarnaast is het mogelijk om via waterkracht elektriciteit op te wekken door het Dode Zeekanaal. Het niveauverschil tussen de Rode en Dode zee bedraagt meer dan 430 meter (!) dus kan dit worden gerealiseerd.

De pijpleiding zal worden aangelegd door Jordanië en loopt over het grondgebied van dat land. Op het prijskaartje voor het project staat tien miljard dollar genoteerd. Dit zal door Jordanië, Israël en internationale bronnen worden gefinancierd. Overtollig water van de ontziltingsinstallaties zal naar het Meer van Galilea worden gepompt, waardoor het waterniveau ruim een halve meter per jaar zal stijgen. En ook dat is prima. Bij ondertekening van de overeenkomst in 2013 werd de eerste fase gepland voor 2018 en de voltooiing zou in 2021 zijn.

Maar… Nu het wel heel slechte nieuws: een diplomatieke crisis tussen Jordanië en Israël over onder andere het grove optreden van de Israëlische politie rond de Al-Aqsamoskee in 2015, zorgde ervoor dat het project in 2017 door Jordanië werd stopgezet. Je zou die politici en andere (on)verantwoordelijken toch een draai om de oren geven, nietwaar? Hun eigen belangetjes en prestige gaan voor alles. Dan maar geen Dode Zee en geen gezond ecologisch evenwicht is hun credo. Hoe durven ze! Ik dacht altijd dat het de opdracht van de mens is om de aarde gezond en leefbaar te houden.

Dead Sea Guardians
De pijn en angst die ik dus had toen ik bij de Dode Zee was, werd een paar weken geleden nog eens onderstreept door de documentaire bij de Evangelische Omroep (EO) ‘Dead Sea Guardians’ door Ido Glass en Yoav Kleinman. Inhoud: De Dode zee – de laagste plek op aarde en een van de wereldwonderen – is op sterven na dood. Wij burgers gaan daartegen iets positiefs ondernemen.

Drie ‘historische vijanden’, een Israëli, een Palestijn en een Jordaniër, bundelen hun krachten voor een heroïsche zwemtocht die wereldwijd bekendheid zal krijgen. Op deze wijze zal de milieucatastrofe op een zo breed mogelijke manier onder de aandacht worden gebracht en kan de Dode Zee worden gered. Plan is om vanaf de Israëlische oever van het meer naar Jordanië te zwemmen. Een enorme sportieve prestatie, niet alleen om de afstand (vijftien kilometer) maar ook vanwege het ‘zware water’. Wie weleens op de bremzoute Dode Zee gedobberd heeft – zwemmen is bijna onmogelijk – weet waar ik het over heb.

Doel van het evenement was dus de urgente oproep tot gezamenlijke actie van de Israëlische en Jordaanse regeringen om nu het nog kan de ondergang van de Dode Zee aan te pakken. Op 15 november begon een team van 25 zwemmers van over de hele wereld en de helden uit Israël en de Palestijnse gebieden – de Jordaniër moest wegens gezondheidsklachten afhaken – aan de zeven uur durende zwemtocht door de zee. Hierbij droegen ze speciale gezichtbedekkende maskers om te voorkomen dat het water, dat een zoutgehalte heeft van 33 procent, hun longen binnendringt en ook de ogen onherstelbaar zou kunnen beschadigen.

Aan het einde van de zwemtocht was er aan de Jordaanse kant van het meer een publiek evenement waarbij de getroffen gemeenschappen betrokken waren en ze de verantwoordelijke besluitvormers opriepen hun vetes even te vergeten en op korte termijn actie te ondernemen om de definitieve ondergang van de Dode Zee te voorkomen.

Een schitterende en uiteindelijk pijnlijke documentaire – neen ik verklap het einde niet, maar het betekende voor mij wel een slapeloze nacht – die naast de intentie, het redden van de Dode zee, de kracht en doorzettingsvermogen laat zien van burgers met volkomen verschillende achtergronden die het initiatief nemen vanuit hun terechte bezorgdheid voor de toekomst van het milieu in hun respectieve landen, waar de overheden zich vooral bezig houden met gekissebis en achterdocht. Als die regeringen toch op korte termijn tot actie zouden overgaan dan is het project Dode Zeekanaal geen dode letter. Maar er is grote haast geboden.

Dead Sea Guardians won verschillende internationale prijzen, ondermeer in Israël en op het Filmfestival van Thessaloniki. Klik op deze link om de Dead Sea Guardians te bekijken.

Lees ook:
Antisemitisme-inflatie viert hoogtij – column Awraham Meijers
‘Voordat begin dit jaar de vlucht van American Airlines van Miami naar Detroit zou plaatsvinden werd het Joods-orthodoxe echtpaar Adler uit het vliegtuig gezet, want zowel passagiers als cabinepersoneel hadden last van de penetrante lichaamsgeur van de heer Adler. Het echtpaar eiste schadevergoeding en schulderkenning wegens discriminatie. Lees: antisemitisme. American Airlines verklaarde dat: ‘Ons personeel ervoor zorgde dat het gezin naar een hotel kon en de volgende ochtend met een andere vlucht naar Detroit kon reizen’…’

Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.