‘Als Elly weg moet, ga ik ook’ – boekrecensie

Over het boek ‘Hij noemde me Elly’ van Femmetje de Wind is al veel gezegd en geschreven. Toch vond de redactie van Jonet.nl de moeite waard om het te laten recenseren. Dick Hage las deze geschiedenisroman, waarover hij positief is en zegt: ‘Chesed en rachamiem – compassie en liefdevolheid voor de medemens – daar gaat dit boek mijns inziens over’.

De levensgeschiedenis van Femmetjes vader kenden we al. Nu leren wij haar vriendin kennen, die inmiddels honderd jaar oud is. Dit boek beschrijft wat Esther Blocq, het meisje dat op de boekomslag staat afgebeeld,  in de oorlog heeft meegemaakt. Acht concentratiekampen, waaronder Auschwitz,  heeft ze overleefd.

Elly’s levensverhaal heeft de auteur, Femmetje de Wind, in een romanvorm voor ons inzichtelijk gemaakt. Op de kaft staat ‘historische roman’, maar je kunt het lezen als een spannende liefdesroman. Haar vriend Wim had een steeds vooruitziende blik. Hij trouwde met haar zodat zij, als ze op transport moesten, als getrouwd stel bij elkaar konden blijven. Elly en Wim werden ingedeeld bij het Philips-Kommando en ondanks dat ze toch steeds gescheiden werden, verloren ze elkaar niet uit het oog.

Het boek kent geen inhoudsopgave, maar al lezende blijkt het in delen te zijn ingedeeld. En achterin is er nog een epiloog, een nawoord van Elly en meer, waar ik straks op terugkom.

Oorlog in Amsterdam

In deel een doemen beelden weer bij je op, van wat je in allerlei boeken over het Joodse leven in het vooroorlogse Amsterdam eerder gelezen hebt: foto’s met heel de familie erop, wandelen langs de Amstel of op de Zuidelijke Wandelweg, elkaar leren kennen via de sportvereniging, tochtjes naar het strand van Zandvoort. De sfeer voor de oorlog in de Joodse klokvrije geassimileerde families is trefzeker met oog voor detail uit de doeken gedaan.

Vervolgens wordt beschreven hoe die sfeer geleidelijk aan verandert. Wat de moord op de NSB’er en collaborateur Hendrik Koot tot gevolg had. Dat je op de politie niet meer hoefde te rekenen. De hoop rondom de Sperres. Het werd steeds moeilijker om de haat niet waar te nemen.

Kamp Vught

Deel twee is heel anders en gaat over kamp Vught. Het is zo knap geschreven dat je er helemaal in op gaat. Iedereen was wel iemand kwijtgeraakt. Elly’s leven hangt aan een zijden draadje van toevalligheden en geluk. De willekeur van de nazi’s en hun helpsters was onvoorstelbaar. Als je het leest, word je zo bevangen dat je hoopt dat het maar goed komt met Elly.

Het derde deel is getiteld ‘Op transport’. Wat de hoofdpersoon dan allemaal wel niet meemaakt, je wordt er niet vrolijk van. Al die dilemma’s. Een moment van onoplettendheid kon grote consequenties hebben. Elly wilde een goed mens blijven. En dan het geluk dat zij telkens heeft. Het verhaal loopt goed door en je wil het boek uitlezen.

Wending

Esther heeft weinig met het geloof. Dat komt duidelijk naar voren. Dus als er staat geschreven ‘Als een Jonas die ongedeerd uit de buik van de walvis terugkeerde naar Nineve, stond Wim ineens op de drempel van de Philips-werkplaats’, dan vraag ik me af of de hoofdpersoon Elly dat echt heeft gedacht of dat de auteur Femmetje de Wind dat heeft bedacht?

Tegen het einde van het verhaal, met nog drie bladzijden te gaan, is er opeens midden in het hoofdstuk een cesuur. Plotseling is niet Elly aan het woord, maar de schrijfster zelf. Een halve bladzijde later zegt zij dan ‘Zonder te wachten vertelt Elly verder’ en loopt het verhaal verder door tot naar het einde.

Achterin het boek staat een verantwoording waarin wordt uitgelegd waarom de romanvorm is gekozen en in het dankwoord komt naar voren hoeveel werk er wel niet is gaan zitten in dit soepel lopende verhaal. Petje af: Minstens 235 versies zijn er van gemaakt tot het af was.

Leeslijst

Chesed en rachamiem – compassie en liefdevolheid voor de medemens – daar gaat dit boek mijns inziens over. Door de romanvorm is het verhaal één aaneengesloten geheel. De historische feiten in het verhaal zijn zorgvuldig gecheckt. Het boek behandelt de Tweede Wereldoorlog, puur vanuit een Hollands perspectief gezien en is te vergelijken met een tocht door het Holocaustmuseum. Beelden die je van tv kent uit de serie over de Joodse Raad komen je voor de geest.

Dus zet ‘Hij noemde me Elly’ op de verplichte leeslijst voor leerlingen op de middelbare school.

Titel: Hij noemde me Elly
Auteur: Femmetje de Wind
Uitgeverij: House of books
ISBN: 9789044367256
Prijs: 23,99 euro