Anti-Israël-demo’s UvA slaan plank mis – gastcolumn Jeroen Bruggeman

De motieven van de pro-Palestina demonstranten kent veel hiaten, schrijft UvA-socioloog Jeroen Bruggeman. ‘Het verbreken van de banden met Israël is makkelijk en zou de demonstranten tot grote tevredenheid stemmen, maar hebben Palestijnen daar wat aan?’ Dit vraagt UvA-socioloog Jeroen Bruggeman zich af.

Sinds het begin van de oorlog in Gaza hebben vele studenten en medewerkers voor Palestina geprotesteerd, terwijl de meesten niet eens Palestijnen kennen. Ongetwijfeld was deze betrokkenheid vaak sympathiek bedoeld, maar toch rijzen er vragen.
 
Ten eerste, waarom is er veel meer gedemonstreerd dan tegen andere oorlogen met veel meer slachtoffers, zoals in Jemen, Soedan, Syrië, Congo, Myanmar en Oekraïne? Zijn Israëliërs en Palestijnen specialer dan alle andere mensen die geweld gebruiken en/of ondergaan?
 
Bijzonder in dit geval is het perspectief van dekolonisatie, dat tegenwoordig populair is. Het werd versterkt door groepsdruk: door samen boos te zijn en synchroon te schreeuwen kregen de demonstranten collective effervescence, zoals sociologen zeggen. Ze gaan helemaal op in de groep, wat een intrinsieke bevrediging geeft. Het leidde ook tot tunnelvisie en verminderde empathie met anderen: inclusiviteit is mooi, maar nu even niet van andere meningen.

Ideologie

De demonstranten realiseren zich blijkbaar niet dat dekolonisatie geen theorie is, waarvan de waarheid onomstotelijk zou zijn vastgesteld, maar een ideologie. Het simplificeert alle problemen in de wereld tot Europees kolonialisme (nu lachen alle dictators buiten Europa in hun vuistje, zelfs in hun graf) en propageert dekolonisatie als oplossing. Joden werden in Europa echter als vreemden gezien, massaal vermoord en overlevenden van de Holocaust werd te kennen gegeven ongewenst te zijn.

Daarom was hun migratie naar Palestina geen Europees kolonialisme, zoals bij de Nederlanders die Indonesië overheersten. Ook was er geen koloniaal moederland. Dit laat zien dat er niet één perspectief is dat iedereen verplicht zou zijn om aan te hangen, zoals de demonstranten zichzelf en anderen willen doen geloven. 
 
Aan de ideologie werd bij de protesten luister bijgezet door strijdliederen van Hamas te zingen over bloedvergieten. Geradicaliseerde demonstranten voelden zich gesterkt om willekeurige Joodse studenten uit te schelden, te intimideren en in werkgroepen buiten te sluiten. Mensen die met een Israëlische vlag liepen werden met stokken geslagen. De meeste Joden aan de UvA zijn niet eens Israëliërs, mogen daar niet stemmen en oefenen geen politieke invloed uit.

Complottheorie

De agressie maakt duidelijk dat een oude complottheorie van stal is gehaald, die stelt dat Joden uit alle landen samenzweren. Bewijs voor deze theorie vinden aanhangers helemaal niet nodig, van horen zeggen is al genoeg. Ter vergelijking: als in een katholiek land zoals Mexico vele burgers worden vermoord, worden er aan de UvA geen katholieken uitgescholden; zij worden niet verdacht van samenzwering. 

De demonstranten willen echter niet voor antisemiet worden uitgemaakt en zeggen daarom niet tegen Joden te zijn maar tegen zionisten. Zionisten zijn Joden die, in welke vorm dan ook, de staat Israël erkennen. Zij zijn in de meerderheid maar niet het hele volk, vandaar. Wat de demonstranten er niet bij vertellen is dat de zionisten heel uiteenlopende opvattingen over de oorlog hebben. Zo kan je zionist zijn en tegelijk sterk gekant zijn tegen de oorlog, de Israëlische regering en de onrechtvaardige behandeling van Palestijnen. Eigenlijk net als veel demonstranten.
 
Ondanks beweringen van het tegendeel zijn de complottheorieën, het projecteren van een collectieve schuld en het homogeniseren van alle zionisten, om nog maar te zwijgen over uitsluiting en agressie, wel degelijk antisemitisch. Je kunt merken dat dit in bepaalde kringen aan de UvA inmiddels normaal wordt gevonden doordat niemand er tegenin gaat.

Naast zionisten zou ook het College van Bestuur schuldig zijn aan de oorlog, maar waaraan precies? Op Al Jazeera was uit de mond van een bekende UvA-hoogleraar te horen dat de UvA medeplichtig is aan genocide. Deze hoogleraar was zeker niet de enige die dit zei, maar iemand in deze positie op een zender met een half miljard kijkers heeft meer impact dan een junior docent op AT5.

Geen bewijs

Mensen die beschuldigen moeten ook bewijs aandragen, maar dat deden deze critici niet. Desondanks moesten onmiddellijk alle banden met Israël worden verbroken. Deze banden staan allemaal online en tot nu toe is er geen enkele band gevonden waaraan Palestijnen zijn komen te overlijden. Wel zijn er onderzoekers van de UvA die met Israëliërs samenwerken die aan universiteiten verbonden zijn waar ook klussen voor het leger worden gedaan. 

Als beschuldiging van genocide is deze vage associatie onhoudbaar. Het verbreken van banden is makkelijk en zou de demonstranten tot grote tevredenheid stemmen, maar hebben Palestijnen daar wat aan? Wellicht kan door deze banden juist meer invloed ten gunste van Palestijnse burgers worden uitgeoefend. Dat vereist kennis van Israëlische universiteiten, waar de demonstranten duidelijk geen moeite voor willen doen.

Bij de schuldvraag hoort ook de vraag naar proportionaliteit van middelen. Volgens de demonstranten is een paar miljoen euro schade aan UvA gebouwen gering in verhouding tot de vele doden in Gaza, maar deze vergelijking gaat mank. Zij moeten aantonen dat het redden van Palestijnen niet met minder schade kan worden bereikt en dat de schade in verhouding staat tot de zekerheid dat het verbreken van banden Palestijnen zal redden.

Dit vereist een wetenschappelijk model waarmee het effect kan worden geschat, maar zo’n model is er niet. Ook is het aantal enigszins vergelijkbare gevallen, zoals apartheid in Zuid-Afrika, veel te klein en te divers om er sterke conclusies aan te verbinden. De legitimiteit van de vernielingen is in elk geval niet aangetoond.
 
Al met al heeft deze oorlog alleen verliezers. Aan de UvA zijn de verhoudingen gepolariseerd. De demonstrerende studenten hebben zich misrekend in de hoeveelheid steun die ze van de UvA zouden krijgen en zich niet gerealiseerd dat de meeste medewerkers met gemengde gevoelens naar de demonstraties keken. Toen ze na het politiegeweld, waarbij ook vreedzame demonstranten klappen kregen, brede steun verwachtten, leidde het uitblijven daarvan tot een diepe teleurstelling. Sommige Joodse studenten en medewerkers durven niet meer naar de UvA te komen door het antisemitisme van de dekolonisatiedrammers.
 
De eerder genoemde hoogleraar zei op X dat het prima is als zionisten zich niet op hun gemak voelen. Het is echter niet aan individuele medewerkers en studenten om te bepalen welke groepen zich op hun gemak mogen voelen. De UvA en al haar ingezetenen hebben zich aan de wet te houden en ervoor te zorgen dat iedereen zich thuis voelt.

Jeroen Bruggeman is universiteit hoofddocent bij de afdeling Sociologie van de Universiteit van Amsterdam. Dit artikel werd eerder gepubliceerd in universiteitsblad Folia.