Belgische spoorwegen bieden excuses aan

Na jaren gaat de NMBS – de Belgische spoorwegen – officieel excuses aanbieden voor haar rol bij de organisatie van de deportatie-treinen in de Tweede Wereldoorlog. Dat heeft de Raad van Bestuur van de spoorwegmaatschappij beslist nadat een adviesgroep van Wijzen dat had aangeraden. Ook komt er een tentoonstelling over het oorlogsverleden van de NMBS. Geld voor slachtoffers en nabestaanden komt er niet.

Al jaren drongen Joden, Sinti en Roma in België aan op excuses en financiële genoegdoening van de NMBS. Dat eerste komt, maar dat laatste blijft uit. De groep van Wijzen heeft dat niet aanbevolen of in ieder geval heeft de top van het bedrijf daar niets mee gedaan. In een persbericht maakte die het besluit bekend. Het is onduidelijk of er nog een financiële genoegdoening komt.

Zwarte bladzijde

De Tweede Wereldoorlog is een van de zwartste bladzijden van de NMBS. Het spoorwegbedrijf voerde vanaf 4 augustus 1942 zeker 28 treinritten uit tussen Mechelen en vernietigingskamp Auschwitz. Zeker 189.542 Belgische dwangarbeiders, 16.081 politieke gevangenen, 25.490 Joden en 353 Sinti en Roma zijn zo gedeporteerd. Van de Joden, Sinti en Roma zijn slechts 1.195 mensen levend teruggekeerd.

Vijftien miljoen

Een onderzoek dat studiecentrum CegeSoma uitvoerde in opdracht van de federale overheid toonde in 2023 aan dat de NMBS bijna 51 miljoen Belgische frank (omgerekend bijna vijftien miljoen euro) ontving van de bezetter om deportatie-treinen te laten rijden. Ook had de directie fouten gemaakt en was het blind voor de gevolgen van de samenwerking met de nazi’s. Zo had de directie de deportaties kunnen vertragen.

Excuses

De federale overheid stelde een groep van Wijzen in om advies te geven voor de omgang met het verleden. Eind januari kwamen er dertig aanbevelingen. Een ervan is dat excuses van de NMBS noodzakelijk zijn om ervoor te zorgen dat de slachtoffers erkenning krijgen. Al in 2012 erkende het bedrijf dat het fout was geweest in de oorlog, maar excuses bleven toen uit. Nu komen die er wel, zo luidt het.

Samenwerken

‘De Raad van bestuur heeft op 24 januari ingestemd met het principe om in naam van de NMBS excuses aan te bieden voor de rol die de toenmalige Belgische spoorwegen destijds hebben gespeeld in de uitvoering van transporten tijdens de Tweede Wereldoorlog’, aldus een persbericht. samenwerking met anderen wordt opgezocht:

‘Gezien de collectieve historische verantwoordelijkheid, heeft de Raad van Bestuur besloten vooraf de goedkeuring van de Belgische Staat te vragen en aan Infrabel en HR Rail – eveneens erfgenamen van de toenmalige spoorwegactiviteiten – voor te stellen om zich bij deze excuses aan te sluiten. De Raad van Bestuur van HR Rail heeft hierop al positief geantwoord’.

Expositie

De groep der Wijzen heeft ook aangeraden om educatieve projecten en herdenkingen te organiseren. Daar gaat de NMBS mee aan de slag. Wel komt er een tijdelijke expositie over het pijnlijke verleden in treinmuseum Train World met de naam ‘De bezette NMBS, tussen collaboratie en verzet’. Die bevat getuigenissen van overlevenden en historische lezingen. De tentoonstelling wordt gehouden van september 2025 tot juni 2026.

Educatie

Verder gaat de NMBS educatieve pakketten ontwikkelen voor basis- en middelbare scholen waarin verantwoordelijkheid centraal staat, en worden er op scholen en in Train World cursussen georganiseerd met de hulp van de Dossinkazerne en het War Heritage Institute. Ook komt er een site met beschikbare bronnen (archieven, documentatie, etc.) over de NMBS in de Tweede Wereldoorlog. Die zal in september worden gelanceerd.

Geen genoegdoening

Financiële genoegdoening aan slachtoffers en nabestaanden komt er dus niet. In tegenstelling tot de Nederlandse Spoorwegen (NS) en het Franse SNCF, die eerder al tot excuses overgingen en met tegemoetkomingen kwamen, kiest de NMBS er dus voor om deze weg niet in te slaan. Waarom wordt vooralsnog niet duidelijk.