De Szyk Haggada

In deze Pesachweek een nadere kennismaking met een heel bijzondere Haggada uit de de twintigste eeuw, gemaakt door de beroemde kunstenaar Arthur Szyk.

De Szyk Haggadah werd gemaakt door de Pools-Joodse kunstenaar Arthur Szyk (1894-1951) tussen 1934 en 1936. Hij is uitgevoerd in de vorm van een geïllumineerd manuscript. Elk van de 48 paginagrote waterverf en gouache illuminaties bevat de traditionele tekst van de Haggada in Hebreeuwse kalligrafie. De tekst wordt verduidelijkt en geïnterpreteerd door de afbeeldingen en symbolen op de pagina.

Szyk zocht eerst naar een uitgever voor zijn Haggada op het vasteland van Europa, maar halverwege de jaren dertig van de vorige eeuw werd zijn contemporaine hervertelling van de Haggada met scepsis begroet. Uitgevers in Polen waren er huiverig voor om een boek uit te geven dat een rechtstreekse parallel trok tussen het beleid van nazi-Duitsland en de genocidale tactieken van de Farao. Szyk wilde daar deels wel aan tegemoetkomen door de duidelijkste politieke verwijzingen, zoals hakenkruizen op de armbanden van de oude Egyptische slavenopzichters, over te schilderen. Maar andere details bleven, zoals het Hitlersnorretje van de Slechte Zoon (van de Vier Zonen).

Uiteindelijk werd in 1937 uitgeverij Beaconsfield Press in Londen opgericht, speciaal met het doel om de Szyk Haggada te publiceren. Szyk verhuisde naar Londen om toezicht te houden op elk aspect van de productie van het boek. Bij de officiële presentatie van de perkamenten editie in 1940, die slechts tweehonderdvijftig exemplaren telde en ruim vierhonderd euro kostte, schreef The Times dat de Szyk Haggada “het waard was om gerekend te worden tot de mooiste boeken die de mensenhand ooit heeft geproduceerd”. De Haggada werd opgedragen aan koning George VI van Engeland, die een van de eerste exemplaren ontving.

De Szyk Haggada wordt sinds 1956 gereproduceerd in populaire edities in Jeruzalem en elders. In 2008 verscheen een nieuwe, luxe uitgave, digitaal gedrukt en met een nieuwe vertaling en commentaar bij Historicana, een uitgever in Californië. Er is ook een documentaire, ‘In Every Generation: Understanding The Szyk Haggada’ van James Ruxin, waarin de geschiedenis van deze bijzonder Haggada wordt belicht.