Drie geroofde werken terug naar erven Nijstad

Erven van de Joodse antiquair Abraham Nijstad moeten drie schilderijen terug krijgen die in de bange jaren ’40-’45 van hem zijn afgenomen. Het gaat om zeventiende en negentiende eeuwse werken van Abraham Hondius, Andreas Schelfhout en Jacobus Storck. Ze komen uit de collectie Nederlands Kunstbezit (NK), die bestaat uit geroofde objecten in bezit van de staat waarvan de oorspronkelijke eigenaren nog niet in beeld zijn.

De erfgenamen van Nijstad gingen op zoek naar mogelijke roofkunst op de site Herkomstgezocht.nl, waar de objecten uit de NK-collectie op staan. Ze ontdekten zeven werken die volgens hen geroofd waren van wijlen Nijstad. Vervolgens dienden ze een verzoek tot teruggave in bij de Staat der Nederlanden, die bij de Restitutiecommissie terechtkwam.

Onvrijwillig

‘Na uitgebreid onderzoek vindt de Restitutiecommissie het in hoge mate aannemelijk dat drie van deze werken – ‘Bergmeer met herten en vogels’ (Hondius), ‘Landschap met molen’ (Schelfhout) en ‘Imaginaire haven aan de Middellandse Zee’ (Storck) – eigendom waren van Abraham Nijstad en door hem onvrijwillig zijn verloren als gevolg van de omstandigheden tijdens het naziregime’, aldus de commissie in een persbericht.

Linz

Nijstad werd als Joodse kunsthandelaar gedwongen om werken aan te kopen voor de Sonderauftrag Linz. Dat was Adolf Hitler’s project in de gelijknamige Oostenrijkse stad waar alle kunst van Europa zou worden verzameld. Wat de Restitutiecommissie betreft moeten de drie werken terug naar de erfgenamen van Nijstad. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OC&W) heeft dat advies gekregen.

Afwijzingen

Een verzoek tot restitutie van de vier overige schilderijen werd door de Restitutiecommissie afgewezen, omdat in die gevallen ‘niet voldoende aannemelijk was dat zij aan Abraham Nijstad in eigendom hebben toebehoord’. Wat de precieze redenen waren voor het afwijzen, maakt de commissie niet bekend. Wel schrijft de commissie in het bericht:

‘Het verhaal van de familie Nijstad laat zien dat restitutie meer is dan het erkennen van onrecht en het teruggeven van een kunstwerk; het is het levend houden van een familiegeschiedenis, waarbij de kunstwerken vaak de enige tastbare herinnering vormen aan de slachtoffers van nazi-geweld’.

Congres

Binnenkort komen in Parijs experts en belanghebbenden samen om te praten over Joodse roofkunst. Tijdens een congres zullen ze onder meer aandacht hebben voor het verhaal van de getroffen families. Ook het verhaal van de familie Nijstad staat dan centraal, samen met vier families uit andere Europese landen.

‘De nadruk ligt daarbij op het delen van de geschiedenis van de beroofde families. Hun ervaringen staan centraal, met daarbij aandacht voor de kunst die van hen werd geroofd, het erkennen van onrecht en het belang van internationale samenwerking. Onderzoek naar en restitutie van door de nazi’s geroofde kunst stopt niet bij de landsgrens’, aldus de Restitutiecommissie.