Drukker Spinoza’s ‘Ethica’ na 350 jaar boven water
Dat meldt het Vlaamse blad Knack. De onthulling vond plaats in Brussel. De publicatie van Spinoza’s Tractatus theologico-politicus en diens Ethica worden nu toegeschreven aan de Amsterdamse drukker Israël de Paul (1630-1680). Daarmee komt een einde aan een 350 jaar lange zoektocht naar de werkelijke drukker van de anoniem gepubliceerde werken. Er werd lange tijd vanuit gegaan dat de Amsterdamse uitgever Jan Riewertsz, zelf een Spinozist, de werken had uitgegeven. Maar in realiteit bleek Riewertsz een uitgever die drukwerk uitbesteedde.
De jonge Amsterdamse boekwetenschappers Trude Dijkstra en Rindert Jagersma deden de ontdekking. Ze vergeleken het typografisch materiaal (drukletters, gedecoreerde initiaalletters, ornamenten, etc.) van Spinoza’s werken met het werk dat in de zeventiende eeuw is uitgegeven door een grote verscheidenheid aan Amsterdamse boekdrukkers. Uiteindelijk kwam het materiaal overeen met het werk van de onbekende Amsterdamse boekdrukker Israël de Paul (1630-1680). Van De Paul, die zich klaarblijkelijk bij leven en welzijn toelegde op het publiceren van subversieve boeken, zijn nog slechts een aantal werken bekend.
Twee jaar terug vond de Nederlandse filosoof Leen Spruit in de Vaticaanse bibliotheek al een tot nu toe onbekend handschrift van de Ethica. In NRC Handelsblad benadrukte classicus David Rijser het cultuurhistorische en filosofisch belang van dat werk: “Jonathan Israël stelde onlangs nog voor om het werk te beschouwen als dé grondtekst voor de radicale Verlichting. Die ligt op haar beurt weer ten grondslag aan het westerse seculiere liberalisme, met basiswaarden van vrijheid, tolerantie en scheiding van kerk en staat.” Spinoza zelf leefde van 1632 tot 1677.
