Edam-Volendam past straatnaam foute burgemeester aan

Na een proces van jaren heeft het gemeentebestuur van Edam-Volendam besloten om de Burgemeester van Baarstraat toch een andere naam te geven. De naamsverandering is woensdagavond aan de bewoners van de straat meegedeeld en wordt nu wereldkundig gemaakt. Het Centraal Joods Overleg (CJO) heeft 2,5 jaar gewedijverd voor de aanpassing. Het was een proces met veel strubbelingen.

In de gemeente stapelden in de afgelopen jaren de bewijzen tegen burgemeester Clement van Baar zich op. In de bange jaren ’40-’45 werkte hij mee aan het wegvoeren van 22 Edammer Joden, maar naderhand werd er een straat naar hem vernoemd. Het CJO trok in 2022 aan de bel over deze schandvlek en verzocht de gemeente een naamsverandering door te voeren. Van de gemeente hoefde een naamsverandering niet.

Ereburger

Ook vroeg het CJO vergeefs aan Edam-Volendam om Van Baar postuum het ereburgerschap af te nemen. We verwezen naar het lot van Alfred en Herta Levy die aan de Voorhaven in Edam woonden, nadat ze uit nazi-Duitsland waren gevlucht. Zij overleefden de oorlog niet. Hun zoontje was de enige van de 22 Joodse inwoners van die de Sjoa overleefde en als wees door het leven moest gaan.

Verweer

Langzaamaan kwamen burgers uit zowel Edam als Volendam, een fusiegemeente, in het verweer. Uit het Waterlands Archief en het Nationaal Archie doken stukken op waaruit bleek hoe Van Baar te werk ging. Hij vroeg de gegevens van de Joden in Edam op en liet ze gedwongen afvoeren naar de Joodse wijk in Amsterdam, waarna ze vervolgens werden afgevoerd naar Westerbork en kampen in Oost-Europa.

Rachels kinderen

Na de oproep van het CJO kwamen er gesprekken in het presidium van de gemeenteraad. Verder gebeurde er nog weinig. Onderzoek van Piet Koning en Erik Besseling, auteur van het boek ‘Rachels kinderen, Joodse inwoners in Edam 1937-1945’, toonde nog meer bewijs aan, maar mocht niet baten. De gemeente kwam niet in actie. Ook sprak Besseling in het voorjaar van 2024 tevergeefs in in de gemeenteraad.

Moreel oordeel

“Zijn de feiten die nu in mijn rapport staan niet ernstig genoeg?” vroeg Bessling zich geëmotioneerd af. “Wat denkt het presidium te bereiken met nog meer historische feiten, nog meer kennis? De feiten die nu bekend zijn, volstaan mijns inziens voor een moreel oordeel over burgemeester Van Baar, over zijn aandeel in de vervolging en deportatie van de Joden in deze gemeente.”

Onderzoek

Op 16 mei 2024 sprak de gemeenteraad van Edam-Volendam unaniem zijn afschuw uit over antisemitisme in Nederland, maar de omstreden straatnaam bleef. Nu komt daar plots toch verandering in. In de afgelopen tijd is nieuw onderzoek naar Van Baar afgerond en is het besluitvormingsproces doorlopen. Op basis van de uitkomsten van het onderzoeksrapport heeft het college besloten om de straatnaam te wijzigen.

Palingsound

Thans volgt een traject om tot een straatnaam aan te passen. Op woensdag is er eerst een bijeenkomst geweest om de bewoners en ondernemers uit de straat te informeren. Wat voor een naam de straat zal krijgen, is nog onduidelijk. Eerder werd gedacht om er de Palingsoundstraat van te maken, als ode aan de vele artiesten die Volendam voortbracht: van Annie Schilder en Piet Veerman tot aan BZN, The Cats en Jantje Smit.

Goede kant

Het CJO is voldaan en opgelucht dat de gemeente Edam-Volendam toch aan de goede kant van de geschiedenis gaat staan. ‘Graag willen we degenen die dit besluit mede mogelijk hebben gemaakt, oprecht heel hartelijk bedanken’, schrijft de parapluorganisatie van Joods Nederland. ‘Al met al is het een lang, te lang proces geweest maar dit besluit schept voldoening; het doet recht aan de geschiedenis’.

Aanhouder wint

‘Het is goed te zien dat in Edam-Volendam, een van de meest markante gemeenten van ons land, de bestuurlijke moed uiteindelijk heeft gezegevierd. Het siert uw gemeente, uw college en uw raad en het strekt tot voorbeeld voor bestuurders in de andere gemeenten van ons land’, aldus het CJO in een bericht, dat een lange adem heeft gehad. Conclusie: de aanhouder wint, Sailin’ Home.