Friese Joodse ex librissen tentoongesteld
In Leeuwarden opent binnenkort een bijzondere tentoonstelling met een Joods tintje. Onder auspiciën van het Fuks Studiecentrum zal het Fries historisch en letterkundig centrum Tresoar Joodse ex librissen uit Friesland exposeren. Ex librissen waren eigendomsmerkjes die in boeken werden geplakt om diefstal te voorkomen. Ze werden ook in boeken gestempeld of gestanst, zodat de eigendomswaarde ervan werd vergroot. Friesland herbergt veel Joodse ex librissen omdat hier tot aan de Tweede Wereldoorlog de grootste Joodse gemeenschap buiten Amsterdam woonde.
Tresoar stelt de merkjes graag tentoon. Dat zal gebeuren in de expositiedriehoek in de studiezaal van het museum. Deze wordt momenteel ingericht als een waar prentenkabinet voor deze kleingrafieken. Chris Kooyman, verzamelaar en deskundige van het Joodse ex libris, heeft veertig merkjes uit zijn omvangrijke collectie uitgekozen. Het gaat om de fraaiste en meest bijzondere exemplaren. Alle ex libris hebben een link met Joden en Friesland. Er zijn ontwerpen te zien van bekende grafici, waaronder Fré Cohen, Evert Caspers en Gerard Polak.
De expositie ‘Joods ex libris in Fryslân’ gaat lopen van 30 november tot en met 30 januari 2017, en is een initiatief van het Fuks Studiecentrum. Deze bibliotheek beheert Hebraïca en Judaïca in Friesland. Het woord ‘ex libris’ is Latijn en betekent ‘uit de boeken van’. Zo’n beeldmerk bevat vaak de term ‘ex libris’ en de naam van de eigenaar van het boek. In bijna alle gevallen is er ook nog een zogenoemde emblematische afbeelding. Dat kan een familiewapen zijn, een monogram of een vrije voorstelling. De afbeelding is vaak sterk verbonden aan de eigenaar. Soms bevat het ook een persoonlijke spreuk of een motto.
De Joodse ex librissen zijn vaak voorzien van een Hebreeuwse tekst. Ook komt de Davidster veelal voor als embleem. Het maken van deze beeldmerken wordt soms als een aparte vorm in de prentkunst beschouwd. Anno 2016 worden ex librissen met diverse grafische methoden, van houtsnede tot afdruk uit de printer, voor liefhebbers van kleingrafiek gemaakt.
