Hippe nazi’s: het überdomme quizje van De Speld’. Column Esther Voet

‘Volgens de makers Dirk-Jan Hoek en Rudolf Julius van De Speld is dit grappig: onder het kopje ‘Op welke nazi lijk jij?’ stelt De Speld vijf flauwe vragen waarop vijf flauwe antwoorden kunnen worden gegeven. Zoals: ‘Je bent op de verjaardag van je partner en je schoonmoeder komt naast je zitten. Wat doe je?’ Optie E. is: ‘Je begint een tirade en sommeert haar op te donderen. Dit feestje draait om jou!’ Als je veel E-tjes hebt ingevuld, dan kun je bij de uitslagen lezen: ‘Je hebt een natuurlijk overwicht en dwingt respect af. Jij bent een echte leider. Jij bent Adolf Hitler.’ Daarnaast kun je ook nog lijken op Hermann Göring, Joseph Goebbels, Josef Mengele en Adolf Eichmann.

Als je een beetje historisch besef hebt, dan vind je dit niet grappig, en dat moet het ook niet worden. Wansmakelijk is eerder de goede benaming. Maar denk erom: je moet het volgens de makers wel degelijk grappig vinden. Aan het eind van de quiz word je aangespoord om je uitslag te delen op Facebook en Twitter, en om je profielfoto te veranderen in die van je favoriete nazi. “Überleuk!”, brullen de makers als uitsmijter. En wat zien we? Lezers delen het massaal, op het moment dat ik deze column schrijf is de quiz al 12.064 keer gedeeld op Facebook. Fijne score voor De Speld…

Is dit satire? Nee, satire wil door middel van de paradox iets duidelijk maken over de maatschappij. Grappig is het al helemaal niet, want wat willen de makers zeggen? Dat je moet lachen om deze nazi’s? Of dat ‘iedereen een beetje nazi is als hij weleens onaardig is?’ Echte nazi’s hebben wel iets meer op hun geweten, zo veel dat het niet gebagatelliseerd mag worden.

Is de quiz antisemitisch? Nee, dat is hij niet, maar toch gaat hij ver over de schreef. En wel hierom: het maakt nazi’s hip, het zegt dat het helemaal niet zo erg is en dat je er maar gewoon om moet lachen. Je ziet het aan de reacties onder het stuk. Verreweg de meeste reacties bestaan uit het delen wie je bent: ‘Ik ben Eichmann!’ en uiteraard wordt de Joodse medemens erbij gehaald, die er ‘nu maar eens overheen moet raken’. Alsof andere Nederlanders niet onder de bezetting hebben geleden. Maar het zijn Joden die niet zo ‘huilie, huilie’ moeten doen. Mij snoer je daarmee niet de mond. Dan maar ‘huilie, huilie’ en nee, ik heb geen gevoel voor dit soort ‘humor’. Gelukkig zijn er ook reacties waaruit blijkt dat die mening wordt gedeeld.  

Op steeds meer scholen ondervinden leraren dat het moeilijk is om over de Holocaust te praten. Voor een goede, gelaagde uitleg over de Tweede Wereldoorlog is volgens leraren die ik spreek, heel weinig tijd. We weten allemaal dat het historisch besef afbrokkelt. Op Marktplaats werden er tot voor kort de meest abjecte nazi-artikelen verkocht, totdat CIDI daar een stokje voor stak. Intussen komen overal in Europa weer extreem-rechtse groeperingen op. Kijk naar Hongarije; en het Franse Front National is voor velen inmiddels mainstream. Vertel mij maar wat daar grappig aan is.

Dit quizje bagatelliseert de geschiedenis en de wandaden van deze vijf figuren. Het maakt nazi’s hip, menselijk, want je lijkt op hen, en je bent ‘leuk’ als je brult dat je Joseph Mengele bent. Satire is leuk als het op paradoxale wijze waarschuwt tegen misstanden in de samenleving. Het is niet leuk als het, zoals de reacties getuigen, aan dat doel voorbij schiet en de lezer in slaap sust door te zeggen: neem dit maar niet serieus.

De makers van De Speld zijn daarmee niet überleuk, maar überdom.’

Esther Voet is directeur van het Centrum Informatie en Documentatie Israel en tevens columniste voor Jonet.