IDFA 2024: de beste Joodse en Israëlische films

In Amsterdam begint donderdag de 37ste editie van het International Documentaire Filmfestival Amsterdam (IDFA), het grootste documentairefestival ter wereld. Tien dagen lang zijn in meer dan twintig bioscopen en festivallocaties honderden films te zien, waaronder ook een bijzondere selectie documentaires met een Joods of Israëlisch thema.

Het IDFA heeft dit jaar een thematisch programma rond films over Israël en de Palestijnse gebieden: Pathways, waarbij Israëlische, Palestijnse en internationale makers – vaak ook in samenwerkingsverband – via bijzondere verhalen hun eigen persoonlijke visie geven op de relatie tussen Israël, Palestina en de Arabische wereld. Voor Jonet.nl geef ik jullie hier enkele filmtips die je niet mag missen.

No Other Land

No Other Land volgt de Palestijnse activist Basel Adra, die zich inzet voor zijn gemeenschap in Masafer Yatta, ondanks druk van Israëlische autoriteiten. Hij ontwikkelt een vriendschap met de Israëlische journalist Yuval. Dat gebeurt ondanks de ongelijkheid tussen Basel’s leven ‘onder bezetting’ en Yuval’s vrijheid. De documentaire, gemaakt door een Palestijns-Israëlisch filmmakerscollectief, ging in première op het filmfestival van Berlijn, waar het diverse prijzen won. Israël/Palestijnse gebieden/Noorwegen, 2024. Regie: Basel Adra, Hamdan Ballal, Yuval Abraham, Rachel Szor

Sabbath Queen

De eigenzinnige dragqueen en queer-activist Amichai Lau-Lavie richtte in New York een inclusieve, kunstzinnige Joodse gemeenschap op. In het voetspoor van vele generaties van Joods-orthodoxe rabbijnen worstelt hij met de vraag of trouw blijven aan traditie betekent dat hij deze exact moet volgen of dat je ze aan de moderne tijd mag aanpassen. De filmmaker volgde de queer artiest ruim twintig jaar in zijn overlevingsstrijd tegen onrecht, de haat die hij krijgt en in zijn persoonlijke zoektocht naar de complexe familiegeschiedenis. Verenigde Staten, 2024. Regie: Sandi DuBowski.

De propagandist

De documentairefilm ‘De propagandist’ vertelt het verhaal van de Nederlandse filmmaker Jan Teunissen (1898-1975). Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd hij als hoofd van de NSB- en SS-filmafdeling de ‘film-tsaar’ genoemd en werd hij vergeleken met de omstreden Duitse filmmaakster Leni Riefenstahl. Na de oorlog werd hij veroordeeld, maar bleef trots op zijn werk voor het nazi-regime. De documentaire onderzoekt via unieke interviews, dagboeken en propagandafilms zijn drijfveren, de dunne lijn tussen film en propaganda en de manipulatieve kracht van beeldvorming en ideologie. Nederland, 2024. Regie: Luuk Bouwman

Nesjomme

Nesjomme speelt zich af in Amsterdam tijdens het interbellum, toen de stad een bloeiende Joodse gemeenschap kende. De zeventienjarige Rusha, die woont in de Joodse buurt, schrijft brieven aan haar broer Max in Nederlands-Indië. Via haar verhalen en archiefbeelden ontstaat een kleurrijk portret van Joodse diamantbewerkers, markthandelaren, artiesten en stadsbestuurders. Het aanvankelijke optimisme van de tijd wordt langzaam overschaduwd door de economische crisis en de opkomst van het fascisme. Terwijl Rusha opgroeit, botst ze met zowel socialistische als religieuze waarden. De film is die ode aan de blijvende Joodse ziel van Amsterdam, de nesjomme. Nederland, 2024. Regie: Sandra Beerends

Route 181

Michel Khleifi en Eyal Sivan, een Palestijnse en Israëlische filmmaker, maakten samen deze film, een project dat zij een ‘cinematografische geloofsdaad’ noemen. In 2002 reisden zij door hun geboorteland, van zuid naar noord, langs een denkbeeldige route die de grenzen van VN-resolutie 181 volgt – de voorgestelde opdeling van Palestina in 1947. Onderweg ontmoetten ze een diverse groep Palestijnen en Israëliërs die ieder op hun eigen manier de grenzen met hun buren ervaren. De film laat zien hoe fysieke en mentale grenzen een wig drijven tussen de beide gemeenschappen, en neemt de kijker mee op een intense reis door dit verdeelde gebied. Frankrijk, 2003. Regie: Michel Khleifi, Eyal Sivan

Would You Have Sex with an Arab?

In deze documentaire onderzoekt Yolande Zauberman het Israëlische nachtleven met één prikkelende vraag: zou je seks hebben met een Arabier? Met een kleine camera filmt ze in Tel Aviv nachtbrakers en vraagt hen of ze een relatie zouden aangaan met een Arabier. De rauwe antwoorden variëren: sommigen wijzen het idee af als ‘slapen met de vijand’, terwijl anderen een nacht met een Palestijn als symbolische vredesdaad zien. De film laat zien hoe het Israëlisch-Palestijns conflict zelfs het persoonlijke en intieme leven van mensen diepgaand beïnvloedt. Frankrijk, 2024. Regie: Yolande Zauberman.

IDFA vindt plaats van 14 tot en 24 november in Amsterdam. Kijk voor tijden en tickets op Idfa.nl.