IDFA overschaduwd door antisemitische uitingen

Een zweem van antisemitisme hangt boven het Internationale Documentaire Festival Amsterdam (IDFA). Een anti-Israël-activist overschreeuwde de openingsavond. Hoewel Frits Barend hem dapper weersprak, loopt er een onderzoek van IDFA naar de journalist. Daarnaast is er kritiek op het affiche van het festival, waar een anti-Joods symbool op staat. De poster is ontworpen door kunstenaars Raul Balai en Ehsan Fardjadniya.

Het incident met de activist en Barend gebeurde op donderdag 14 november, toen in Carré de openingsavond van het festival plaatsvond. De man begon te schreeuwen en ging in het Engels door het lint tegen Israël. Hij nam er geen genoegen mee dat een film over leven in de Palestijnse gebieden een van de hoofdfilms was van IDFA. Ook gooide hij blaadjes met anti-Israël-informatie de zaal in.

Hoewel er algauw boegeroep klonk vanuit de zaal, liet de moderator op het podium de activist uitrazen. Hij sprak ook begrip voor hem uit en stelde dat hij zijn mening mocht uitten. Verder zei hij dat het ‘OK’ was wat de man deed. Frits Barend (77) zat toevallig naast de schreeuwende activist. Hij pikte het niet langer en riep in het Engels: “Free the hostages! If you do this in Gaza, you will be killed.”

‘Aanval’

De activist beweerde achteraf dat hij zou zijn ‘aangevallen’ door Barend, maar die verklaart in het AD dat daar niks van waar is. “Dat klopt niet, dat is schofterig. Ik kwam voor de film en zat naast hem. Hij wilde weglopen en moest bijna over me heen. Dat ging moeilijk. Hij heeft daar een enorm drama van gemaakt.” Barend bevestigt tegen de krant wel wat hij geroepen heeft. Ook vertelt hij na afloop met de IDFA-directie te hebben gebeld.

IDFA onderzoekt Barend

Niettemin loopt er een onderzoek naar het gedrag van Barend, zo laat IDFA aan de krant weten. De activist is namelijk beledigd en heeft een klacht tegen hem ingediend, omdat de beveiliging hem zou hebben beloofd Barend tegen te houden. “Wij nemen deze zaak zeer serieus en zijn momenteel bezig met een onderzoek,” aldus een zegsvrouw tegen het AD. Bij de politie is niets bekend van een onderzoek of klacht.

UvA-docent

Na ander onderzoek blijkt dat de activist een docent van de UvA is. Het gaat om Jamil Fiorino-Habib. Hij beweert door de 77-jarige Barend in zijn buik te zijn gestopt en is verontwaardigd. “Ik ben zeer geschokt dat er geen repercussies zijn voor dit soort gedrag. Idfa heeft een gedragscode waarin geweld sterk wordt veroordeeld.” Hij zei woensdag tegen de krant aangifte tegen Barend te zullen doen.

‘Anti-Joods affiche’

Het gaat echter niet om het enige. Op het affiche en de programmering van IDFA 2024 is eveneens kritiek. Op Facebook schreef filmmaker Jan Tenhaven: ‘Het is diep ontmoedigend om te zien dat mijn favoriete festival een verontrustende wending neemt richting antisemitisme. De zwaar eenzijdige programmering is één ding: er zijn talloze – en natuurlijk noodzakelijke- films die de nijpende situatie van de Palestijnen aankaarten, maar geen enkele film die het Israëlische perspectief of de gebeurtenissen van 7 oktober weerspiegelt’.

Daar voegt Tenhaven aan toe: ‘Dat zou misschien verklaard kunnen worden als een artistieke keuze’. Hij valt vooral over de officiële poster van deze editie van het filmfestival. ‘Het bevat eeuwenoude antisemitische symbolen, waaronder de slang, een afbeelding die notoir door de nazi’s werd gebruikt om Joden te symboliseren. Dit gaat veel verder dan het uiten van solidariteit met het Palestijnse volk en begeeft zich op gevaarlijk terrein. Eigenlijk behoorlijk schokkend’.

KOZP

Het affiche is gemaakt door Raul Balai, een kunstenaar die ook actief is voor Kick Out Zwarte Piet (KOZP) en Nederland Wordt Beter. Met medeontwerper Ehsan Fardjadniya hebben ze deze campagne gemaakt ‘die hun kritische houding ten opzichte van culturele instellingen en de manier waarop zij diversiteit, inclusie en verantwoording aanpakken, weerspiegelt’, aldus de IDFA-site. Fardjadniya is een ‘performance- en beeldend kunstenaar’ die in 2000 uit Iran vluchtte.

Watermeloenen

Niet alleen bevat het affiche een slang, maar ook een bord met watermeloenen, een symbool dat door pro-Palestijnse activisten wordt gebruikt. ‘Het vertegenwoordigt artistiek verzet tegen de censuur van Palestijnse stemmen en drukt solidariteit uit met het Palestijnse volk – zoals gebruikt door Palestijnse kunstenaars als Khaled Hourani, Sarah Hatahet, Sami Boukhari, Aya Mobaydeen en Beesan Arafat’, schrijft IDFA op haar website.

‘In het geval van deze campagne wekt de afbeelding van een plak watermeloen de illusie van een perfect, zorgeloos leven, wat sterk contrasteert met de verborgen realiteit van onrecht en onderdrukking, en kijkers aanspoort om te confronteren wat vaak over het hoofd wordt gezien’, aldus IDFA.

‘Zelf kijken’

Fardjadniya over de symbolen op het affiche: “Hoewel de campagne rijk is aan symboliek, is het belangrijk dat we niet te veel uitleggen wat het publiek kan vinden in alle verschillende beelden die in de campagne worden gebruikt. Idealiter willen we dat mensen kijken, naar huis gaan en het in hun gedachten laten hangen. Het hoeft niet meteen duidelijk of consumeerbaar te zijn.”

Niet op zichzelf

Vorig jaar was er ook al een actie van anti-Israël-activisten op IDFA. Ze kwamen tijdens een filmvertoning met een spandoek met ‘From the River to the Sea, Palestine will be Free’ op het podium, een omstreden uitlating die oproept tot het zuiveren van Israël van de Joden die er leven. Ze kregen applaus van IDFA-directeur Orwa Nyrabia. Pro-Palestijnse filmmakers trokken zich niettemin terug. Dat kwam omdat IDFA een verklaring over het incident op haar site plaatste.