‘Israël wint, maar nieuw leiderschap in Gaza is nodig’

Dagelijks ziet de wereld vooral Israëls tactieken, gerapporteerd door de lens van burgerslachtoffers, maar om te winnen, moet Israël zijn strategie benadrukken. Het moet de winst die het tegen Hamas heeft behaald consolideren door een politieke oplossing naar voren te schuiven. Om Hamas van de macht te verdrijven, Gaza te demilitariseren en een nieuwe autoriteit in de strook te laten beginnen, moet Israël gebruikmaken van het huidige moment waarin het de overhand heeft en Hamas op de vlucht is, schrijft John Specher.

Als je het nieuws van vandaag de dag leest, dan krijg je vaak de indruk dat Israël worstelt in zijn oorlog tegen Hamas. De strijd in de Gazastrook duurt al meer dan tien maanden, een vredesakkoord blijft uit en de dreiging van regionale escalatie dreigt. Meer dan honderd gegijzelden die op 7 oktober gevangen zijn genomen, moeten nog worden vrijgelaten en tientallen van hen zijn vermoedelijk dood. Tienduizenden Palestijnen zijn gestorven en Gaza kampt met een ernstige humanitaire crisis.

Critici van Israëls militaire strategie hebben betoogd dat de verwoesting die de oorlog heeft veroorzaakt, de steun voor Hamas alleen maar heeft vergroot en de groep alsmaar sterker heeft gemaakt. Volgens dit algemene perspectief heeft het voortzetten van de oorlog door Israël alleen maar gediend om een ​​cyclus van dodelijk geweld in stand te houden. In de stortvloed aan commentaren is het echter gemakkelijk om uit het oog te verliezen wat het betekent om deze oorlog die Israël voert, te winnen.

Oorlog is het nastreven van politieke doelen door middel van geweld. Een oorlog heeft een begin en een einde, dus de voortgang ervan kan worden beoordeeld op basis van hoe dicht elke partij bij het behalen van zijn politieke doelen is gekomen. Volgens deze maatstaf is het Israël en niet Hamas dat nu het voordeel heeft.

Wat er gebeurd is

Hamas begon de oorlog toen het op 7 oktober Zuid-Israël binnenviel. De terreurgroep vuurde meer dan vierduizend raketten af ​​op burgergebieden en meer dan drieduizend Hamas-militanten en Palestijnse burgers staken de grens over, het Israëlische grondgebied in. Tegen het einde van de aanval waren ongeveer 1.200 Israëlische burgers, soldaten en buitenlanders dood en werden 251 gegijzelden naar Gaza gebracht.

Hamas heeft nooit formeel haar politieke doelstellingen voor de huidige gevechten bekendgemaakt, maar het overkoepelende doel van de groep is de vernietiging van Israël – niet een gematigder resultaat van het Israëlisch-Palestijnse conflict, zoals een tweestatenoplossing. Haar doelen voor de aanval van 7 oktober waren waarschijnlijk meervoudig, zoals: een reeks aanvallen door andere militante groeperingen op Israël uitlokken, het proces van Arabisch-Israëlische normalisatie stoppen en een wig drijven tussen Israël en haar voornaamste bondgenoot, de Verenigde Staten.

Na Israëls verwoestende tegenaanval zijn de doelstellingen van Hamas echter duidelijk: de aanvallen overleven, de macht behouden en Palestijnse en internationale steun behouden. Israël heeft zijn eigen oorlogsdoelen explicieter gedefinieerd. Het verklaarde formeel een oorlog van zelfverdediging tegen Hamas op de dag na de aanval van 7 oktober, waarbij het drie strategische doelen schetste: alle gegijzelden bevrijden, Israëls grenzen beveiligen en Hamas vernietigen.

Na tien maanden van intensieve gevechten heeft Israël aanzienlijke vooruitgang geboekt in de richting van of heeft het bijna elk van deze doelen bereikt. Meer dan de helft van de gegijzelden is teruggekeerd uit Gaza en er zijn sterke verdedigingswerken opgewerkt aan de zuidelijke grens van Israël. Hamas heeft vandaag de dag nog maar een fractie van de militaire macht die het op 7 oktober had. De groep was al gedwongen om vanuit de schaduw te opereren voordat Israël vorige maand zijn politieke leider, Ismail Haniyeh, in Teheran vermoordde, wat een grote klap was voor het vermogen van Hamas om in Gaza te kunnen regeren.

Post-conflictfase

Israëls degradatie van Hamas’ militaire en politieke kracht brengt het in een positie om in sommige gebieden van de Gazastrook al naar een post-conflictfase te gaan. Zelfs als het op dit moment mogelijk is om de intensiteit van de gevechten aanzienlijk te verlagen in slechts een klein deel van het gebied, moet Israël de kiezers in Gaza, in de internationale gemeenschap en binnen Israël zelf laten zien dat het een groter politiek plan heeft om zijn militaire prestaties op te volgen.

Israëlische leiders moeten begrijpen en duidelijk communiceren dat de focus van de oorlog moet gaan verschuiven. Als Israël deze kans niet aangrijpt om nieuw leiderschap in Gaza op poten te krijgen en om Hamas te vervangen, zal het zijn huidige voordeel verspelen en zal de oorlog in een nederlaag eindigen.

De militaire campagne van Israël heeft vooruitgang geboekt inzake het eerste oorlogsdoel: de vrijlating van degenen die op 7 oktober zijn ontvoerd. Het aantal gegijzelden dat is opgehaald, vrijgelaten of gered, staat op 146. Israëlische soldaten hebben zeven levende gijzelaars uit Gaza bevrijd en de lichamen van dertig overleden gijzelaars meegenomen.

Gilad Shalit

Sommigen beweren dat het feit dat een meerderheid van de gegijzelden – 105 – via gevangenenruil naar Israël is teruggebracht, betekent dat onderhandelingen, en niet militaire macht, de enige haalbare manier was om hen naar huis te halen. Maar het was de Israëlische militaire actie in Gaza die de voorwaarden schiep voor Hamas om in te stemmen met het vrijlaten van gegijzelden tijdens het tijdelijke staakt-het-vuren van november 2023.

Historisch gezien heeft Hamas de Israëliërs die het heeft gevangengenomen nooit teruggestuurd zonder aanzienlijke druk of dwang. Denk eraan dat de terreurorganisatie één Israëlische soldaat, Gilad Shalit, meer dan vijf jaar vasthield voordat ze in 2011 akkoord ging om hem vrij te laten in ruil voor de vrijlating van duizend Palestijnse gevangenen, waaronder Yahyah Sinwar, de Hamas-leider die de aanslagen van 7 oktober zou plannen.

Tot op de dag van vandaag houdt Hamas nog twee Israëlische burgers en de lichamen van twee overleden Israëlische soldaten vast, die het in 2014 en 2015 gevangen nam. Voor de resterende gegijzelden van 7 oktober is er nog steeds hoop dat Israël hun vrijlating kan bewerkstelligen door onderhandelingen met wat er nog over is van de Hamas-leiding.

Bufferzone in zicht

Israël heeft ook zijn zuidelijke flank grotendeels veiliggesteld. Binnen enkele dagen na de aanval van oktober had het de controle herwonnen over alle grensovergangen en de plaatsen langs de muur die Israël van Gaza scheidde en die Hamas had doorbroken om Israël binnen te komen. De bewoners teruggekeerd naar een schijn van normaal leven in de meeste grote stedelijke gebieden in het zuiden van Israël, zoals Sderot en Ofakim, steden die Hamas-militanten op 7 oktober aanvielen en waar Hamas-raketten daarna meerdere keren op waren gericht.

De kleine gemeenschappen [kibboetsiem en mosjaviem, red.] binnen een paar kilometer van de grensmuur blijven tot eind augustus geëvacueerd, waarna de Israëlische regering zal beoordelen of het veilig genoeg is voor de bewoners om terug te keren. Het dreigende gevaar van raketaanvallen is in deze gebieden aanzienlijk gedaald. Er waren meer dan zesduizend waarschuwingen over inkomende raketten uit Gaza in de week van 7 oktober, maar nu ligt het aantal waarschuwingen de meeste weken in de enkele cijfers, lage dubbele cijfers of zelfs nul.

Israël voegt zelfs een extra verdedigingslaag toe aan zijn grens met Gaza. In het verleden vertrouwde Israël alleen op een muur voor bescherming. Nu creëren Israëlische troepen een veiligheidszone van ongeveer een halve mijl vanaf de muur. Ze ruimen alle gebouwen in het gebied op, waardoor Israëlische troepen gemakkelijker kunnen patrouilleren en eenvoudiger buitenposten langs de grens kunnen opzetten.

Het bouwen van deze bufferzone vereist ook het vinden en vernietigen van Hamas’ tunnels die naar de muur leiden, zoals de tunnel die Israëlische troepen in december 2023 ontdekten op iets meer dan vierhonderd meter van de Erez-grensovergang aan de noordelijke grens van Gaza. Die tunnel was 2,5 mijl lang, bereikte een diepte van 165 voet en was breed genoeg om een ​​vrachtwagen doorheen te laten rijden.

Het Israëlische leger heeft nu ook controle over een doorgang door het midden van de Gazastrook, de Netzarim-corridor, die Israël verbindt met de Middellandse Zee. Deze corridor en verschillende nieuwe humanitaire toegangspunten en wegen zullen Israëlische troepen in staat stellen om zich vrij en snel naar Gaza te verplaatsen voor veiligheidsmissies of om andere vormen van steun te bieden aan een post-Hamas-bestuursorgaan.

Hamas elimineren

Israëls doel om Hamas te vernietigen blijft over. Veel waarnemers hebben gesuggereerd dat dit doel onrealistisch is, omdat militaire actie de ideologie van Hamas nooit kan vernietigen, maar wat Israël daadwerkelijk kan doen om zijn oorlogsdoelen te bereiken is veel haalbaarder. Het moet Hamas politiek vernietigen, wat betekent dat de groep als regerende macht in Gaza moet worden verwijderd. En het moet het militair vernietigen – dat wil zeggen, de militaire capaciteit van de terreurgroep ontmantelen en degraderen tot het punt dat het geen georganiseerde aanvallen kan uitvoeren of het gebied kan verdedigen dat het nu controleert.

Het is noodzakelijk dat Israël beiden bereikt, omdat brute kracht Hamas de mogelijkheid geeft om over de bevolking van Gaza te heersen. Als het hierin slaagt, kan Israël voorkomen dat Hamas zijn positie van vóór 7 oktober herovert. De autoriteit van de groep in Gaza is vandaag de dag veel wankeler dan op 7 oktober.

Hoewel Hamas nog steeds de belangrijkste politieke macht is, moet het nu gruwelijk geweld gebruiken om te kunnen regeren. Hamas-strijders doden burgers in Gaza, waaronder clan- of stamhoofden, die de wrede heerschappij van de groep willen aanvechten. Het feit dat inwoners Hamas steeds meer bekritiseren op sociale media en in commentaren in de internationale pers, is op zichzelf al een teken dat de groep zijn greep verliest.

Palestijnse kritiek

Nog veelzeggender is het dat Hamas’ politieke rivalen op de Westelijke Jordaanoever het als zwak genoeg zien om kritiek te kunnen leveren. Na 7 oktober was Mahmud Abbas, de president van de Palestijnse Autoriteit, het langdurige bestuursorgaan en vertegenwoordiger van het Palestijnse volk op de Westelijke Jordaanoever, erg voorzichtig om Hamas niet rechtstreeks te bekritiseren. Maar in juli had Abbas publiekelijk gezegd de beweging een deel van de ‘juridische, morele en politieke verantwoordelijkheid’ droeg voor het verlengen van de huidige oorlog.

Diezelfde maand riep een hoge Fatah-functionaris, Munir al-Jaghoub, de groep op om te stoppen met het gebruiken van burgers in Gaza als menselijk schild. Terwijl Hamas zich vastklampt aan de macht, heeft het ook gewaarschuwd dat het alle Arabische troepen zal aanvallen die de strook binnenkomen – troepen die uiteindelijk veiligheidshulp kunnen bieden aan een post-Hamas-regering in Gaza, met als uitdrukkelijk doel om te voorkomen dat de terreurgroep weer opleeft.

En Hamas steelt, hamstert, verkoopt en distribueert internationale humanitaire hulp, wat een van de laatste overgebleven manieren is geworden om aan de macht te blijven. De dood van Haniyeh zal het bovendien veel moeilijker maken voor Hamas om de internationale politieke netwerken en financiële infrastructuur te behouden die zo essentieel zijn geweest om de groep van voldoende middelen te voorzien.

Een zware taak

Het vernietigen van Hamas’ militaire capaciteiten was een zware taak voor Israël. Hamas heeft meer dan vijftien jaar en miljarden dollars besteed aan het opbouwen van een zwaar bewapend terroristennetwerk dat heel Gaza besloeg. Meer dan 30.000 militanten waren georganiseerd in brigades en bataljons, elk toegewezen aan een geografisch controlegebied en uitgerust met anti-tankgeschut, geweren, zware machinegeweren, granaten, mortieren, geïmproviseerde explosieven en andere wapens.

Hamas bezat tussen de vijftien- en twintigduizend raketten en had productiecapaciteit om eigen raketten en munitie te produceren. Hamas bouwde ook een van ‘s werelds meest uitgebreide militaire tunnel-netwerken, waarvan wordt geschat dat ze meer dan driehonderd mijl lang zijn – langer dan het metrosysteem van New York – en variëren in diepte van een paar voet onder het oppervlak tot meer dan tweehonderd voet onder de grond.

Hamas gebruikt zijn tunnels voor verschillende doeleinden. Sommige helpen de groep om zich vrij door Gaza te bewegen, inclusief reizen onder Wadi Gaza, een moerasgebied dat het noordelijke en zuidelijke deel van de strook scheidt. Andere tunnels helpen de Hamas-brigades om specifieke tactische manoeuvres uit te voeren, zowel offensief als defensief, in belangrijke gebieden.

Israël heeft aanzienlijke vooruitgang geboekt met het afbreken van deze militaire capaciteiten. Het Israëlische leger zegt dat het meer dan 17.000 van de geschatte 30.000 tot 40.000 Hamas-militanten heeft gedood, maar de schade die het heeft toegebracht aan de gevechtskracht van Hamas is groter dan de ruwe cijfers suggereren. Gevechtskracht is een combinatie van leiderschap, commando- en controlesystemen, getrainde eenheden, wapen- en uitrustingsvoorraden, productiecapaciteit en infrastructuur, naast andere dingen.

Israël heeft 22 van de 24 georganiseerde bataljons van Hamas vernietigd, waarbij drie van de vijf brigadecommandanten. Meer dan twintig bataljonscommandanten en ongeveer 150 compagniecommandanten binnen deze eenheden zijn gedood, evenals hun wapenvoorraden en infrastructuur. In juli voerde Israël een aanval uit in centraal Gaza waarbij Mohammed Deif, de oprichter en hoofd van de militaire vleugel van Hamas en tweede in bevel van de organisatie als geheel, werd gedood; het op twee na hoogste lid van Hamas, Marwan Issa, werd een paar maanden eerder gedood.

Tunnels vernietigen

Wanneer Israëlische troepen de eerder ontruimde gebieden van Gaza opnieuw betreden, blijken de Hamas-eenheden die ze aantreffen zwakker te zijn dan de eenheden die ze eerder tegenkwamen. Die beschikken over minder ervaren leiders en strijders, wapens en tunnels van waaruit ze guerrilla-aanvallen kunnen uitvoeren. Het is bijna onmogelijk om te zeggen welk percentage van de tunnels in Gaza is vernietigd, aangezien de Israëlische strijdkrachten ze nog niet allemaal hebben ontdekt. ​​Dat proces zal jaren duren.

Maar Israël heeft wel de meest waardevolle tunnels vernietigd, waaronder twee afzonderlijke tunnels van een mijl lang die onder de riviervallei liepen die de noordelijke en zuidelijke uiteinden van Gaza scheidt, grote tunnels die op een paar honderd meter van de Israëlische grens opengingen en waren ontworpen om aanvallen uit te voeren. Tunnels die van Gaza naar de Sinaï liepen en veel tunnels die brigade-gebieden binnen Gaza met elkaar verbonden en dienden als commando- en controlegebieden.

Naast het beperken van Hamas’ bewegingen binnen de Gazastrook, heeft het Israëlische leger het gebied geïsoleerd van de buitenwereld. De grens van Gaza met Egypte staat nu onder Israëlische controle en Israëlische strijdkrachten zijn methodisch bezig met het vinden en vernietigen van grensoverschrijdende tunnels. Zonder deze routes naar Egypte is Hamas afgesneden van externe militaire steun.

Hoe te winnen

Ondanks alle vooruitgang die Israël heeft geboekt in zijn oorlogsdoelen, zal het uiteindelijk verliezen als het er niet in slaagt een vervanger voor Hamas te vinden als nieuwe machthebber in Gaza. De Verenigde Staten kennen zulke nederlagen maar al te goed: het verloor in Vietnam toen de Noord-Vietnamezen in 1975 Zuid-Vietnam innamen, en het verloor opnieuw in Afghanistan toen de Taliban in 2021 de macht grepen van de regering die de VS twintig jaar lang had gesteund.

Het is nu de verantwoordelijkheid van Israël om omstandigheden te creëren die het mogelijk maken dat nieuw leiderschap in Gaza kan overleven. De eerste stap is om de capaciteiten van Hamas voldoende te beperken, om een ​​externe macht Gaza binnen te laten en om veiligheid te bieden in bevolkingscentra. Wanneer een nieuw orgaan, zoals de Palestijnse Autoriteit, het bestuur overneemt van Hamas, zal Israël het veiligheidsassistentie moeten bieden, inclusief anti-terreuroperaties.

De rol van Israëlische troepen zou niet moeten neerkomen op een constante aanwezigheid in Gaza. Naarmate delen van de strook worden gestabiliseerd, kan de nieuwe autoriteit het post-conflictwerk van deradicalisering, ontwapening, demobilisatie en verzoening leiden. Door deze nieuwe regering in Gaza te steunen, de levering van humanitaire hulp te vergemakkelijken en de wederopbouw mogelijk te maken, kan Israël het Palestijnse publiek laten zien dat het zich inzet voor een betere toekomst zonder Hamas.

Cijfers en PR

Om zo’n toekomst te realiseren, moet Hamas worden vernietigd zonder hoop op heropleving. Hoe Israël die taak aanpakt, doet er wel toe. Het moet het internationale recht volgen en buitenlandse en binnenlandse steun behouden als het zijn oorlogsinspanningen wil volhouden. Op dit punt verliest Israël echter de strijd om public relations. Het is er niet in geslaagd om consistent te communiceren hoe haar dagelijkse operaties waren gekoppeld aan de strategische doelen. De wereld ziet alleen maar berichten over een steeds hoger aantal burgerslachtoffers en beelden van enorme verwoesting, zonder verwijzing naar hoe de strijd tegen Hamas vordert of hoe soortgelijke stedelijke gevechten in het verleden zijn verlopen.

Geen enkel eerder voorbeeld is precies vergelijkbaar met de huidige Israëlische operatie wat betreft het aantal Hamas-strijders dat is ingebed in dichtbevolkte stedelijke gebieden, de tactieken die Hamas gebruikt of de enorme bunker- en tunnelcomplexen waarover het beschikt. Maar een paar veldslagen zijn wel vergelijkbaar. In de Slag om Mosul van 2016-2017 stierven meer dan tienduizend burgers in een campagne van Amerikaanse en Iraakse troepen om de stad te bevrijden van ongeveer vierduizend strijders van Islamitische Staat, met een sterftecijfer van burgers tot strijders van ongeveer 2,5 op één.

In de Slag om Manilla van 1945 leidde de Amerikaanse militaire operatie tot de dood van honderdduizend burgers en werden 17.000 Japanse troepen verslagen, wat neerkomt op een verhouding van bijna zes op één. Cijfers zijn minder betrouwbaar in andere veldslagen, zoals de Tweede Slag om Seoul in 1950, stedelijke gevechten tijdens de Tweede Tsjetsjeense Oorlog van 1999-2009 of de recentere aanval van Rusland op Marioepol. Maar de verhouding tussen burgerslachtoffers en strijders die omkwamen bij de Israëlische operatie in Gaza, wordt momenteel geschat op één tot drie op één. Dat is lager dan het historische gemiddelde.

Strategie benadrukken

Het neutraliseren van Hamas en het veiligstellen van een nieuwe regeringsautoriteit in Gaza is misschien wel Israëls beste kans om zijn beschadigde wereldwijde reputatie te herstellen. Israël moet nu laten zien dat het een plan heeft om die uitkomst te bereiken. Oorlogen werden verloren wanneer de regeringen die een conflict aangingen, hun bevolking en hun bondgenoten de strategie, tactieken en tijdlijnen voor het bereiken van hun doelen niet voldoende lieten inzien.

De stelregel van Sun Tzu is nog steeds van toepassing: ‘Strategie zonder tactiek is de langzaamste route naar de overwinning, terwijl tactiek zonder strategie het lawaai voor de nederlaag is’. Dagelijks ziet de wereld vooral Israëls tactieken, gerapporteerd door de lens van burgerslachtoffers. Maar om te winnen, moet Israël zijn strategie benadrukken. Het moet de winst die het tegen Hamas heeft behaald consolideren door een politieke oplossing naar voren te schuiven.

Als Israël Hamas niet volledig van de macht kan verwijderen, de strook kan demilitariseren en een nieuwe autoriteit in Gaza kan steunen, dan zal Hamas zichzelf waarschijnlijk herstellen en op een of andere dag opnieuw vechten. Dat resultaat zou geen overwinning zijn voor Israël of voor de regio. Israël moet daarom gebruikmaken van het huidige moment, waarin het de overhand heeft en Hamas op de vlucht is.

Dit artikel werd eerder gepubliceerd in ForeignAffairs.