Jonannes van Damprijs voor John Halvemaan
De ‘Johannes van Damprijs 2015’ is dit jaar gegaan naar chefkok John Halvemaan. Hij ontving de award vanwege zijn bijdrage aan de ontwikkeling van de gastronomie in Nederland. Halvemaan is de eerste Nederlandse winnaar van prijs, die drie keer eerder uitgereikt is. Eerst aan Claudia Roden (2012), vervolgens aan Harold McGee (2013) en daarna aan Carlo Petrini (2014). De prijs is overhandigd tijdens de start van de Kookboeken7daagse. Nog voor zijn dood, drie jaar geleden, reikte Van Dam de naar hem vernoemde prijs zelf uit. Dit jaar kreeg de gelukkige hem uit handen van de jury.
Winnaar Halvemaan is een chef die aan de basis staat van de huidige bloeiende culinaire cultuur in Nederland. Onder meer als chefkok van La Rive in het Amstelhotel en vanaf 1989 in zijn eigen restaurant Halvemaan, ontworpen door Alexander Bodon, ontwikkelde hij al vroeg een eigen stijl die wars is van alle modieuze trends. Met zijn adagium Keep it simple heeft Halvemaan een belangrijke bijdrage geleverd aan de opleiding van een generatie koks die nu furore maken. Bovendien heeft hij een groot aandeel gehad in de herwaardering van historische Nederlandse regionale ingrediënten en recepten.
De internationale oeuvreprijs is vernoemd naar de Joodse culinair journalist en schrijver Johannes van Dam. Hij wordt jaarlijks door de Universiteit van Amsterdam uitgereikt aan een persoon die zich ‘met zijn publicaties en/of kennis buitengewoon verdienstelijk heeft gemaakt voor de verspreiding van de kennis van de internationale gastronomie’. De jury bestaat uit Louise Fresco (Wageningen University Research), Jonah Freud (culinair journalist en eigenaar van de Kookboekhandel), Wil Demandt (chef van Restaurant Bordewijk in Amsterdam), Eppo van Nispen tot Sevenaer (directeur CPNB), Garrelt Verhoeven (oud-hoofdconservator Bijzondere Collecties UvA) en Steph Scholten (directeur UvA Erfgoed).
Over Johannes van Dam
Van Dam overleed in 2013. Hij werd in 1946 geboren als zoon van een Joodse fabrikant van plastic luierbroekjes. Toen hij zestien jaar was kreeg hij met zijn vader en zijn dertienjarig zusje een ongeluk. Hun auto moest uitwijken voor een fietser, raakte op de door vorst glad geworden weg in een slip, gleed het Pekelderdiep in en schoof onder het ijs. Johannes wist zijn zusje te redden maar zijn vader verdronk en vond de dood. Later studeerde Van Dam aan de Universiteit van Amsterdam. Eerst medicijnen en vervolgens psychologie, maar hij brak beide studies voortijdig af. Hij woonde op een boot in de Lijnbaansgracht, speelde schaak, het bordspel Go en sympathiseerde met de Provo’s. Hij verdiende de kost met vele soorten baantjes.
In 1983 nam hij de Kookboekhandel in Amsterdam over, de eerste in kookboeken gespecialiseerde boekwinkel van Nederland. Na zeven jaar deed hij de winkel over aan de huidige eigenaresse Jonah Freud en besloot zich te wijden aan het schrijven over eten. Zijn eerste culinaire recensie verscheen in 1988 in weekblad Elsevier. Twee jaar later begon hij zijn geruchtmakende wekelijkse rubriek in Het Parool. Vooral in die laatste positie had hij veel macht. Een recensie van Van Dam kon een Amsterdams restaurant maken of breken. Na een positieve recensie zat het wekenlang vol. Daar was hij zich ook terdege van bewust. Toen hij ooit wegging bij een restaurant dat hij een hoog punt ging geven, zei hij bij zijn afscheid dat ze zich er maar op moesten voorbereiden dat het ‘heel druk’ ging worden.
Op 17 november 2005 presenteerde hij De Dikke Van Dam, een boek van 735 pagina’s over eten dat gebaseerd is op zijn artikelen. Zijn gastronomische bibliotheek van zestigduizend titels heeft hij ondergebracht in de Stichting Gastronomische Bibliotheek (SGB), die hij met culinair historicus Joop Witteveen opzette en waarvan hij tot zijn overlijden voorzitter was. Zijn favoriete gerecht was aardappelpuree met rauwe andijvie (stamppot) en een gehaktbal. Hij gold als autoriteit op het gebied van kroketten en was een liefhebber van de boerenkeuken en van de authentieke Joodse keuken.
Dood
De laatste jaren was Van Dam chronisch ziek. Zo leed hij aan hart- en vaatziekten, nierfalen en suikerziekte. Desondanks bleef hij houden van lekker eten. In de afgelopen jaren had hij vaak de kracht niet meer om naar een Amsterdams restaurant te gaan, te eten en een recensie te schrijven. In februari lukte het hem wel om naar het Joods Historisch Museum (JHM) te komen voor het proeven van perenkugels. Ze waren gemaakt in een wedstrijd en werden door hem beoordeeld.
