Waarom Lieberman terug is op het oude nest

Avigdor Lieberman, de leider van de ultranationalistische Jisrael Beeténoe-partij, is terug van weggeweest. Nadat hij in mei 2015 terugtrad als minister van Buitenlandse Zaken, is hij dit weekend aangetreden als de nieuwe minister van Defensie. Lieberman volgt daarmee Likud-politicus Moshe Ya’alon op, die afgelopen vrijdag zijn functie neerlegde uit onvrede over de koers van het kabinet Netanyahu IV. Met de terugkeer van Lieberman maakt de Israëlische regering volgens kenners een verdere ruk naar rechts.

Regering nationale eenheid
Het rommelt al langer in de top van de Israëlische politiek. Premier Benjamin Netanyahu (Likoed), die sinds een jaar een rechts kabinet leidt, wil het draagvlak voor zijn regering verbreden. Daarom voerde hij al enige tijd gesprekken met oppositieleider Isaac Herzog (Zionistische Unie). Als de twee er uit zouden komen, dan zou dit leiden tot een regering van nationale eenheid. In dat geval zou Netanyahu meer draagvlak hebben en door kunnen zetten inzake het vastgelopen vredesproces met de Palestijnse Autoriteit. Ook zou de centrum-linkse Zionistische Unie in een regering sociale hervormingen kunnen afdwingen. Onderzoek wijst namelijk uit dat de meeste Israëli’s een verzorgingsstaat naar Scandinavisch model willen.

Vertrek Ya’alon
Echter, Netanyahu en Herzog kwamen er niet uit en de premier ging op zoek naar een andere partij om zijn coalitie mee uit te breiden. Dit werd Jisrael Beeténoe van Lieberman, een ultranationalistische partij. De regeringsleider bood Lieberman het ministerschap van Defensie aan en verzocht de zittende minister, Ya’alon om minister van Buitenlandse Zaken te worden. Die weigerde dit en verklaarde vorige week geen vertrouwen meer te hebben in de politieke koers die Netanyahu voert. Hij maakte vrijdag bekend uit de politiek te stappen – ‘een pauze nemen’, zo noemde hij het zelf.

Ya’alon stond bekend als een kundig minister van Defensie. Niet alleen leidde hij in het verleden de Israëlische strijdkrachten, ook werkte hij aan het verbeteren van de relatie met het Pentagon. Waar premier Netanyahu en de Amerikaanse president Obama botsten, kon Ya’alon met zijn diplomatieke kant de plooien op het gebied van defensie glad strijken. Die tijden lijken voorbij nu Lieberman aantreedt. Hij heeft geen militaire achtergrond en staat bekend om zijn harde, confronterende stijl tegen onder meer de Palestijnen, de Arabische minderheid in Israël en tegen veiligheidspartner Egypte.

Verdere ruk naar rechts
Met de komst van Lieberman wordt de rechtse regering van Netanyahu uitgebreid met nog een rechtse partij. Daarmee is de poging om te komen tot een regering van nationale eenheid verloren gegaan. Volgens de opgestapte Ya’alon is de regering nu gekaapt door ‘extremisten’ en vertegenwoordigt zij de meerderheid niet meer, omdat ‘Israël een gezonde maatschappij is met een gezonde meerderheid die tolerant is ten opzichte van minderheden en streeft naar een liberale en democratische samenleving’.

Liebermans partij Jisrael Beeténoe (Ons Huis Israël) telt zes zetels in het Israëlische parlement, de Knesset, dat in totaal 120 zetels telt. Het is nog onbekend wat Lieberman als minister van Defensie gaat doen. Eerder pleitte hij voor het herbezetten van de Gazastrook om het gespuis van terreurorganisatie Hamas te verjagen. Wel is zijn verleden alom bekend. Zo werd hij in 2012 beschuldigd van corruptie en trad hij daarom eind 2012 af als minister van Buitenlandse Zaken. Nadat hij in 2013 door de rechter werd gevrijwaard van corruptie nam hij zijn positie als minister weer op. Na de verkiezingen van vorig jaar viel zijn partij buiten de boot in de coalitiegesprekken.

Moldavische achtergrond
Lieberman werd in 1958 geboren in de toenmalige Socialistische Sovjetrepubliek Moldavië, thans de onafhankelijke republiek Moldavië of Moldova. Voordat hij in 1978 naar Israël emigreerde, werkte hij onder meer als uitsmijter in een nachtclub en als omroeper in de Azerbeidzjanse hoofdstad Bakoe (toen ook onderdeel van de Sovjetunie). In Israël ging hij als kolonist wonen in Nokdim, een Joodse nederzetting vlakbij Bethlehem. Aan de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem studeerde Lieberman internationale betrekkingen en politieke wetenschappen. Ook was hij medeoprichter van het Zionistisch Forum voor het Sovjet-Jodendom, een belangenorganisatie van Joodse emigranten uit de (voormalige) Sovjetunie.

In 1993 sloot hij zich aan bij de Likoed-partij en in de jaren daarna trok hij veelal met Benjamin Netanyahu op, die vanaf 1996 tot 1999 premier was. Dat jaar richtte hij  Jisrael Beeténoe op, waarvan hij zelf de leider werd. Deze politieke partij wierp zich op als de vertegenwoordiger van de circa één miljoen Joodse migranten uit de voormalige Sovjetunie. Verder werd de partij populair onder de kolonistenbeweging. Al in 2001 trad Lieberman toe tot een Israëlische regering en ook in de jaren daarna was zijn partij vaak coalitiepartner.