Opschepperij in ‘De geur van seringen en jasmijn’ – recensie

Het verhaal in het boek De geur van seringen en jasmijn. Een joods weesmeisje en haar pleegouders is volgens recensent David Barnouw vaak ‘te mooi om waar te zijn’. Volgens hem heeft de auteur haar bronnenonderzoek beter moeten doen en doet zij aan ‘opschepperij’.

Het genre ‘familiegeschiedenis’ neemt een aparte plaats in binnen het boekenlandschap. Aan de uiterste kant heb je het geleerde boek, dat soms, maar niet altijd het resultaat is van een promotie. Een mooi voorbeeld is De onontkoombare afkomst van Eli d’Oliveira, een lijvige studie (726 pagina’s) uit 2012 van Jaap Cohen. Dit boek is niet alleen interessant voor lezers met een Portugees-Joodse naam, maar voor heel veel anderen. Aan de andere kant van het spectrum staan familiegeschiedenissen, die uitsluitend van belang zijn voor die ene familie. Veel van die studies worden in eigen beheer uitgegeven en belanden niet in de boekhandel.

Luie psychiaters

Tussen deze twee uitersten is een breed scala van wetenschappelijke auteurs, journalisten en (goedwillende) amateurs. Luie psychiaters willen hun cliënt ook wel eens aansporen ‘het allemaal eens op te schrijven.’ Dat is tot daaraantoe, maar soms wordt er ook nog aangedrongen op een publicatie, want alleen dan is het verhaal ‘echt’.

Weesmeisje

Soms krijg je een boek onder ogen, waar je van denkt dat het beter in de familie had moeten blijven. Dat geldt ook voor De geur van seringen en jasmijn. Een joods weesmeisje en haar pleegouders door Liesbeth van der Kar. In 150 pagina’s – of eigenlijk de helft, want de uitgave is tweetalig Nederlands en Engels – snelt de in 1939 in Amsterdam geboren auteur door haar leven, haar onderduik in Deventer, haar studentenleven in Amsterdam en haar verdere leven in Curaçao.

Tommy

Veel heeft ze niet over de oorlog gelezen, want in haar verhaal valt het Zweedse wittebrood als manna uit de hemel en alle geallieerde soldaten worden ‘Tommy’ genoemd, terwijl ze alleen Canadese bevrijders heeft ontmoet. Ook nieuw voor mij was het ‘saillante detail’ dat ‘Duitsland bij wijze van Wiedergutmachung Nederland een aantal Volkswagens, de trots van Adolf Hitler, schonk. Die zijn toen als tijdelijke oplossing in het openbaar vervoer gebruikt.’ Te mooi om waar te zijn.

Eén bron

Ze schrijft vol wrok over het naoorlogse getouwtrek om de Joodse pleegkinderen en kiest onvoorwaardelijk voor de niet-Joodse pleegouders, nog eens ondersteund door een hoofdstukje over Anneke Beekman. Ze baseert zich slechts op het boze boek Mijn erfenis van Philip Staal, terwijl er toch wel objectievere literatuur over dat onderwerp is. In 1962 vertrekt zij met haar echtgenoot naar Curaçao en heeft daar naar eigen zeggen een gelukkig leven. Ze rept nauwelijks over de positie van de Joden op de Antillen, terwijl haar boek nota bene is uitgebracht door het Joods Cultureel Historisch Museum op Curaçao.

Welke eeuw?

Het meest merkwaardige is de stamboom van haar familie, nauwkeurig in kaart gebracht op de voor- en achterflap. ‘De stamboom van mijn familie bijvoorbeeld gaat in Nederland terug tot in de 17de eeuw en bij de nieuwe Nederlanders is dat veel korter’.  Zij realiseert zich waarschijnlijk niet dat 1746 (de oudste stamboomvermelding) de achttiende eeuw is en niet de zeventiende. Grootmoedig meldt ze na deze opschepperij dat ‘ook zij [de nieuwe Nederlanders, DB] het recht hebben om als volwaardig burger behandeld te worden.’

Titel: De geur van seringen en jasmijn. Een joods weesmeisje en haar pleegouders
Auteur: Liesbeth van der Kar
UitgeverL Joods Cultureel Historisch Museum 2024
ISBN: 978-99904-5-497-0
Prijs: onbekend