‘Overheid, bescherm Joden blijvend’

‘Weinigen hadden kunnen vermoeden dat het uitbreken van de zogenaamde Arabische Lente het begin zou vormen van een afschrikwekkende en ongemeen gewelddadige burgeroorlog in het Midden Oosten. Slechts enkelen waren erop voorbereid dat terugkerende islamitische fanatici, terreur na vijfenzeventig jaar terug zouden brengen in de Europese hoofdsteden.

Hoewel het Westen al langer wordt geconfronteerd met de lange, intolerante en gewelddadige arm van het islamitisch fundamentalisme (denk aan Salman Rushdie, Theo van Gogh, Ayaan Hirshi Ali of de aanslagen op de Twin Towers), hebben de teruggekeerde Syriëgangers het bloed – letterlijk teruggebracht in de Europese straten. Het patroon van de recente aanslagen is duidelijk: er wordt getracht om gericht een criticaster van de islam te vermoorden waarna, als icing op the cake, een Joods doel wordt aangevallen waarbij aanwezigen – mannen, vrouwen, kinderen, zonder uitzondering ongewapend – worden gedood. De grootste gemene deler: dat ze Joods zijn. Het executeren van Joden in de Europese straten is een noviteit sinds de Tweede Wereldoorlog, het antisemitisme dat de drijfveer achter deze moorden is dat helaas niet.

De aanslagen in Parijs werden gevolgd door massale demonstraties in Parijs en in veel andere West-Europese hoofdsteden. Mensen beginnen zich er bewust van te raken dat dit geweld iedereen in de Westerse wereld kan treffen. Joden zijn zich hier al langer van bewust en veel Joden in Nederland voelen zich niet alleen bedreigd door het geweld, velen voelen zich ook onbeschermd. Dat zijn de geluiden die de medewerkers van Joods Maatschappelijk Werk, de landelijke welzijnsorganisatie voor de Joodse gemeenschap in Nederland, steeds vaker tegen komen. Enige tijd geleden noemde een groot dagblad JMW ‘de temperatuurmeter van Joods Nederland’. Een mooie omschrijving, want de medewerkers van JMW onderhouden vele contacten binnen alle lagen in de Joodse gemeenschap.

In de zomer van 2014 liepen de spanningen in het Midden-Oosten hoog op. De raketten en de bombardementen dreunden door in grote delen van de wereld, ook in Nederland. Velen leken de schermutselingen in Gaza aan te grijpen om niet alleen Israël stevig te bekritiseren maar om deze kritiek in één moeite door te trekken naar ‘de’ Joden. Een ware beerput ging open! Veel mensen met een Joodse achtergrond begonnen zich – om een goed Duits woord te gebruiken – ‘unheimisch’  te voelen. De terroristische moorden op Joden in Brussel, Parijs en nu in Kopenhagen en de relatief beperkte aandacht voor de Joodse slachtoffers versterkten deze gevoelens van onveiligheid en bezorgdheid nog eens.

Als wij al dachten dat er in Nederland geen anti-Joodse gevoelens waren, dan zijn wij met onze neuzen op de werkelijkheid gedrukt. Wij hebben het gezien tijdens demonstraties, onder andere in Den Haag, maar dat was maar het topje van de ijsberg. Daaronder zat en zit een schunnige berg van anti-Joodse uitingen via sociale media.

Maar het zijn niet alleen jihadisten of hangjongeren die de jacht op de Joden hebben geopend. Wellicht het meest schokkende zijn die veelal zogenaamde intellectuelen die vaak onbewust blijk geven van hun vooroordelen. De interviewer van Yasmina Haifi, de ambtenaar die twitterde dat IS een Zionistisch complot is, steekt na het interview zijn duimen naar haar op. Is dit even een mooi interview! Dat de inhoud schokkend is maakt niet uit! De columnist van De Volkskrant die stelt dat Haifi ‘dom’ was, doet er nog een schepje bovenop door haar uitspraken daarmee ronduit te bagatelliseren, terwijl het hier puur, klassiek antisemitisme betrof.

Joden krijgen vaak te horen dat zij de gevaren overdrijven en dat het wel mee valt. De feiten spreken anders. De medewerkers van JMW horen uit de gemeenschap dat mensen hun Davidster niet meer zichtbaar willen of durven dragen. Dat geldt helemaal voor een keppeltje. Met zulke duidelijke uitingen van je Joodse identiteit loop je het risico uitgevloekt, bespuugd of mishandeld te worden. Mensen besluiten hun mezoeza van de deur schroeven en er zijn jonge gezinnen die overwegen zich elders, buiten Europa te vestigen. Het wordt plotseling een vraag of het wel veilig is om je kind naar een Joodse school te laten gaan.

JMW ziet hoe de gevoelens van bezorgdheid over de situatie in Nederland ertoe leiden dat mensen zich meer gaan afsluiten. Velen maken gebruik van social media om binnen hun eigen kring hun gevoelens van bezorgdheid, woede en agressie te uiten. Onder deze soms enorme verbale agressie zit – zeventig jaar na de Holocaust – heel vaak die grote bezorgdheid en vooral angst dat het weer gaat gebeuren. Dat we weer apart worden gezet. Dat we weer bang moeten zijn voor ons leven.
Nederland is nog niet zoals in Frankrijk, waar dagelijks Joden worden beschimpt en in elkaar geslagen. Maar ook in Nederland is veel agressie tegen Joden: op straat maar vooral via social media. En het is, zoals Jaap Fransman, voorzitter van het Centraal Joods Overleg, stelt: “De grens tussen tweets en fysiek geweld wordt steeds dunner.”

Wij leven niet in de jaren dertig. Joden zijn niet meer weerloos. Wij laten onze stem horen. Wij verwachten van de samenleving en vooral van onze overheid, dat zij ons niet alleen incidenteel, zoals zij dat op dit moment doen, maar blijvend fysiek beschermen. Dat Joodse organisaties waar mensen zich ‘thuis’ en ‘veilig’ voelen worden gesteund; en dat de overheid en onze medeburgers duidelijke grenzen stellen aan antisemitisch en ander discriminatoir gedrag.

Tot hier en niet verder.’

Hans Vuijsje is directeur-bestuurder van Stichting Joods Maatschappelijk Werk en bestuurslid van de stichting Joods Netwerk. Dit artikel verscheen eerder in De Volkskrant.