Docu op TV: Spinoza, een vrije denker
Op zondagmiddag 22 november zendt de Joodse Omroep de documentaire Spinoza, een vrije denker uit.
De Amsterdamse filosoof Baruch d’Espinoza (1632-1672), tegenwoordig beter bekend als Spinoza, werd geboren als zoon van uit Portugal gevluchte Joodse ouders. Hij maakte niet alleen naam als (natuur-) filosoof, maar ook als wiskundige, politiek denker en lenzenslijper. Spinoza wordt beschouwd als één van ’s werelds grootste denkers. Hij betoogde onder meer dat alle mensen gelijk zijn en dat iedereen de vrijheid moet krijgen te geloven, te denken en te zeggen wat hij of zij wil. Zijn voor die tijd revolutionaire ideeën brachten hem in conflict met de Portugees-Israëlitische Gemeente, waartoe hij behoorde. De parnassim (bestuurders) van deze gemeente beschouwden hem als een ketter en deden hem uiteindelijk in de ban, met als gevolg dat hij uit de Joodse gemeenschap werd verstoten.
De film begint in het huidige Vaticaanstad bij het enige bewaard gebleven handgeschreven afschrift van zijn meesterwerk De ethica. Met historicus en filosoof Wiep van Bunge ontdekt de kijker al reizende tussen de Gouden Eeuw en het heden het leven en denken van Spinoza. De neurowetenschapper Peter Hagoort betoogt in de film waarom de menselijke wil niet zo vrij is als men denkt. Ook maakt de film inzichtelijk wat wis-, natuur- en sterrenkundige Christiaan Huygens met zijn tijdgenoot en vriend Spinoza aan de nachtelijke hemel bestudeerden en hoe ze dat deden. Het onzichtbare wordt met 3D animaties geïllustreerd. Na de dood van Spinoza keert de kijker terug naar het heden en laat de film zien dat Spinoza’s denken over tolerantie en democratie juist in de hedendaagse turbulente samenleving van groot belang is.
De documentaire van producent Robin Lutz bestaat uit onderdelen documentaire, 3D animatie en speelfilm elementen. Het is de eerste inhoudelijke film over het leven en denken van Spinoza en zijn tijd. Volgens de makers laat de film zien wat zijn denken betekent voor de huidige maatschappij: “Spinoza wijst de weg naar een samenleving waarin vrede, vrijheid en recht centraal staan, waarin ieder mens de kans krijgt gelukkig te zijn.” De hoofdrol wordt vertolkt door acteur Rowin Prins.
Zondag 22 november, 13.00 uur, NPO2
(herhaling vrijdag 27 november 14.25 uur)
