Uitspraak hooggerechtshof verrast regering Israël

De uitspraak van het Israëlische hooggerechtshof, dat ultra-orthodoxe studenten verplicht in dienst zullen moeten, valt slecht bij de regeringspartijen. Likud, de partij van premier Benjamin Netanyahu en grootste coalitiepartner, keurt de uitspraak af en Likud-parlementariërs zeggen dat ze de maatregel niet willen uitvoeren. Momenteel ligt er een wetsvoorstel ter eerste lezing in de Knesset, het Israëlische parlement.

Het vorige kabinet diende een nieuwe wet in die de vrijstelling van de dienstplicht voor ultra-orthodoxe studenten schrapt. Dat deze groep – 67.000 jonge mannen – niet in dienst hoeft in het Israëlische leger (IDF), is bij de niet-orthodoxe Joden en andere Israëlisch al jaren een doorn in het oog. Tegen het wetsvoorstel, dat ter eerste lezing voorlicht in de Knesset, gingen tegenstanders in de Knesset in het verweer. Twee religieuze partijen probeerden er de afgelopen periode alles aan te doen de wet ongedaan te maken.

Jesjieves

Het hooggerechtshof van het land oordeelde op dinsdag unaniem dat deze groep ook dienst moet lopen omdat er geen juridische basis voor de vrijstelling is. De overheid moet beginnen met het oproepen van drieduizend mannen uit deze bevolkingsgroep, die nu in jesjieve zijn. Van jesjieves – religieuze scholen – die niet meewerken moet volgens de negen rechters de overheidsfinanciering worden ingetrokken; een groot deel ervan is sinds maart al bevroren. Het is nu afwachten wat het ultra-rechtse kabinet Netanyahu VI gaat doen.

Eigen belang

In de uren na de uitspraak kwamen al eerste reacties uit de Israëlische politiek. De oppositie van Yair Lapid (Yesh Atid) is voor, maar de regeringspartijen zijn tegen. De zeer rechtse coalitieregering bestaat uit het conservatief-rechtse Likud, het extreem-rechtse Otzma Yehudid en een aantal ultra-orthodoxe partijen zoals Shas. Een aantal Likud-Knessetleden heeft gezegd niet voor de wet te willen stemmen en die tegen te werken. De religieuze partijen overwegen volgens watchers om de regering te laten vallen. Dat zou uit eigenbelang zijn om het dossier zo te rekken.

Uitzondering

In Israël gaan mannen drie jaar in dienst en moeten vrouwen twee jaar dienen. Hoewel dit voor iedere Israëlische burger een plicht (en vaak ook eer) is, geldt er een uitzondering voor de ultra-religieuze Joden. Rond de oprichting van de staat in 1948 had David Ben Gurion hun steun nodig. Volgens de overlevering kreeg hij die steun doordat deze uitzonderingsregel in het leven zou worden geroepen. De groep had in de Sjoa ‘het meest geleden’, zo was de redenering en daardoor zou deze regel gerechtvaardigd zijn. Intussen heeft dit smaldeel van de bevolking zich meer dan vermeerderd en begint de uitzonderingsregel zijn wissel te trekken.

Niet eerlijk

In de laatste decennia ageren vooral seculiere Joden tegen de regel, die volgens hen niet eerlijk zou zijn. Dat leidde uiteindelijk tot een wetsvoorstel om de regeling af te schaffen – een coalitieregering zonder religieuze partijen erin maakte die mogelijk. Sinds vorig haar zijn de ultra-orthodoxen terug in het landsbestuur en proberen zij de wet van tafel te krijgen. Het hooggerechtshof haalt nu een streep door die plannen. Onder andere het feit dat sinds 7 oktober meer dan 1.500 Israëlische militairen zijn overleden waarvan bijna geen orthodoxen, zou bij de rechters de doorslag hebben gegeven.

Analyse

Het is nu aan de regeringspartijen om te besluiten wat met deze historische uitspraak te doen. De regering kan hem uitvoeren. In dat geval moeten zeker drieduizend jonge ultra-orthodoxe mannen op korte termijn in dienst. Anderzijds kan de regering de uitspraak naast zich neerleggen, wat waarschijnlijk voor politieke en maatschappelijke spanningen zal zorgen. Velen zullen zeggen dat dan de Israëlische democratie ondermijnd wordt. Ten derde kunnen de religieuze partijen uit de regering stappen, waardoor die valt en er nieuwe verkiezingen komen. Op die manier winnen zij tijd, want de wet gaat dan in de koelkast tot er een nieuwe Knesset is.