Werkstudente bij orthodox-Joodse familie

Mazzel tov, Margot Vanderstraeten
Uitgeverij Atlas

Op 15 april verschijnt ‘Mazzel tov. Mijn leven als werkstudente bij een orthodox-Joodse familie’ van journaliste en schrijfster Margot Vanderstraeten. Het is een eigenaardig boek: humor en vriendschap gaan er in samen met vooroordelen en kennelijk onoverbrugbare afstand.

Een studente in Antwerpen zoekt een baantje om in haar levensonderhoud te voorzien. Bij het uitzendbureau voor studenten valt haar oog op een briefje: ‘Student(e) gevraagd om vier kinderen (tussen acht en zestien jaar) dagelijks naschoolse les te geven en hun te begeleiden met hun huiswerk.’ De medewerkster van het uitzendbureau laat haar meteen weten dat ze op moet passen, want ‘Joden zijn als het op geld aankomt een beetje zoals Nederlanders.’

Na wat heen en weer gepraat wordt Margot in eerste instantie afgewezen, onder andere omdat haar vriend een gevluchte Iraniër is. Maar al snel vallen de kandidaten die wel door de selectie kwamen af en krijgt Margot een telefoontje of zij toch maar wil komen. En zo begint een gecompliceerde relatie tussen een Vlaamse jonge vrouw van katholieke afkomst en het modern-orthodox Joodse gezin Schneider.

Margot is volkomen onwetend als het gaat om Joden en Jodendom. Kasjroet, sjabbat, wijze van kleden en de duizend andere zaken die de wereld bepalen voor orthodoxe Joden zijn haar volkomen vreemd. Dat levert vaak interessante en ook grappige misverstanden op. Maar ook vreemde en enigszins vijandige gedachten. Zo vraagt Margot zich af waarom de Joden in Antwerpen zich na de oorlog “opnieuw in hun oude wijk rond de spoorlijnen hadden verzameld. (…) Wie deed zichzelf zoiets aan? (…) Waarom zou je elke dag geconfronteerd willen worden met de gruwel van je eigen, gedecimeerde volk?” En zo gaat het nog een alinea door.

Vertrouwen
Vervolgens verneemt Margot dat de kinderen naar Joodse scholen gaan en, terwijl zij zelf op katholieke scholen heeft gezeten, veroordeelt zij dit meteen als ‘segregatie’: “Maar uitgerekend deze mensen, met een geschiedenis vol vervolging, deden er alles aan om op te vallen?” Tegelijkertijd realiseert zij zich dat zij vanuit onwetendheid spreekt. Daar heeft haar Iraanse vriend haar al vaak op gewezen.

De beschrijving van de kennismaking met de kinderen, vooral met de oudste dochter, is daarentegen weer ontroerend. De vooroordelen blijken aan twee kanten te bestaan, maar ook nieuwsgierigheid naar het leven van de ander. Margot raakt al spoedig zeer bevriend met de oudste dochter en het gezin neemt haar steeds meer op naarmate het wederzijds vertrouwen groeit.

Als de twee oudste kinderen jaren later naar Israël gaan, bezoekt Margot hen daar zelfs. Ook hier valt haar volstrekte onwetendheid op, naast gratuite en modieuze opmerkingen over het leed van de Palestijnen. Toch voelt zij zich thuis bij het gezin van de oudste zoon waar zij logeert, nota bene in Bnei Brak.

Nog later brengt Margot een bezoek aan de oudste dochter en de jongste zoon, beiden inmiddels getrouwd en wonend in New York. Het valt haar op hoeveel opener de Joodse gemeenschap daar is. Jakov vertelt dat hij zich daar ook prettiger voelt, ver weg van de vervolgingsgeschiedenis in Europa.

Er staan helaas veel fouten in het boek, soms wat betreft Joodse termen en gebruiken, soms met betrekking tot historische feiten: Anne Frank was niet orthodox. Maar erger zijn de antisemitische ‘slips of the pen’: zo heeft zij het over de ‘ongebreidelde handelsgeest’ van Joden; en als zij in het vliegtuig naar Tel Aviv zit, merkt zij op dat de stewardessen vaak opgeroepen worden: “Ze menen verdorie dat ze zelf God zijn, joeg het door mijn hoofd.”

Toch is het de moeite van het lezen waard: het boek is vlot geschreven, er valt veel te lachen en het geeft, bedoeld of onbedoeld, een eerlijk beeld van de ambivalente manier waarop veel niet-Joden tegen Joden aankijken.

Mazzel tov – mijn leven als werkstudente bij een orthodox-joodse familie – Margot Vanderstraeten. Uitgeverij Atlas. 

Categorie:

Home » Cultuur » Boeken » Werkstudente bij orthodox-Joodse familie