Boek over geschiedenis Joods Zutphen op komst

Synagoge Zutphen
Synagoge Zutphen (B. Mendelson)

Binnenkort wordt een boek gepubliceerd dat specifiek ingaat op de geschiedenis van Joods Zutphen. Aan het onderzoek is zes jaar gewerkt. Eerder werd al eens een boekje over het onderwerp uitgebracht, maar nu is er volgens de makers een grondiger boekwerk over de Joodse geschiedenis van de Hanzestad verschenen. Als de coronaregels het toelaten, zal op 26 maart het eerste exemplaar worden aangeboden aan Manja Pach, onder meer de grondlegger van Herinneringscentrum Kamp Westerbork en het Etty Hillesumcentrum in Deventer.

In 1977 bracht De Walburg Pers het boekje De Joodse Gemeente te Zutphen van S. Laansma uit. ‘Een boekwerk van bescheiden omvang met een beperkt aantal illustraties’, aldus uitgever Pieter Jonker van de Stichting Nobilis op de site van het project. Er was dus behoefte om dieper te graven en een uitgebreider boek te publiceren. In 2015 ging mede daarom dit project van start. Auteur Peter Kooij kreeg hulp van velen en verzamelde allerlei bronnen en materiaal.

Het nieuwe boek De Zutphense Kehille in het bijzonder. Een geschiedenis van Joods Zutphen telt driehonderd pagina’s waarvan er tweehonderd bedekt zijn met afbeeldingen, waaronder veel portret- en familiefoto’s uit de jaren twintig en dertig. Deze inhoud en de omvang maken het een monumentaal boek, aldus de uitgever in een persbericht. Het onderzoek van Kooij leverde veel niet eerder gepubliceerde informatie op, zoals het bestaan van een mikwe in de negentiende eeuw dat tot nu toe onbekend was.

Daarnaast is er ook ‘nieuws’ opgetekend: de vondst van dertien thoramantels en voorhangen bij een verbouwing in 2019. Daar zit een verhaal aan vast over Meijer Groen, die actief was in Joods Nederland, zoals bij de toenmalige Joodse Omroep en in veel landelijke besturen. Uit het persbericht: ‘In het hoofdstuk Kunst en cultuur worden verschillende landelijk bekende personen beschreven zoals de schilders Mommie Schwarz en Lex Horn. Joseph Leftwich komt aan bod, wereldwijd bekend als de expert op het gebied van het Jiddisch, terwijl in Nederland maar weinigen, ook in Joodse kringen, van hem gehoord hebben, en dat mag veranderen’.

Over Joods Zutphen
De Joodse geschiedenis van Zutphen gaat tot ver in de tijd terug. Al in de veertiende eeuw werden er in het stadje Joden gesignaleerd, waarschijnlijk omdat er veel handel gedreven werd. Later verdwenen ze weer omdat ze werden beschuldigd van de pest. Los van een enkele Joodse arts waren er tot de burgerlijke gelijkstelling in 1796 geen geen Joodse inwoners. Wel mochten Joodse kooplui voordien hun waar aanbieden op de jaarmarkten.

Na 1796 ontstond er in korte tijd een aanzienlijke Joodse gemeente te Zutphen. De meesten kwamen van oorsprong uit de Duitse landen en vestigden zich er voor de handel. Er kwam mettertijd een kosjere slager, een synagoge en een Joodse begraafplaats. Rond 1900 woonden er circa zeshonderd Joden in de stad. Het aantal nam daarna iets af, waarna de meesten in de Sjoa werden vermoord. Na de bevrijding van 1945 keerden er enkele tientallen terug. De oude synagoge aan de Dieserstraat moest worden verkocht en er kwam een Joods monument op de begraafplaats.

Na een restauratie werd in 1985 de bovenverdieping van de oude sjoel opnieuw in gebruik genomen, zij het voor bijzondere diensten. In oktober 2000 verenigden de Joodse gemeenten van Apeldoorn, Deventer en Zutphen zich in de NIG Stedendriehoek. Hierin speelt Zutphen een centrale rol. In het kader van het 125-jarig bestaan van het gebouw werd in 2004 de oorspronkelijke collectie zilver van de synagoge gerestaureerd.

Lees ook:
Stolperstein in Zutphen geroofd

In Zutphen is in de nacht van donderdag op vrijdag een Stolperstein gestolen. Bewoner Gertjan van de Meent aan de Raadhuissteeg deelde het voorval op Facebook en spreekt schade van de gang van zaken. “Om misselijk van te worden,” schrijft hij. De roof wordt walgelijk, schandalig, onvoorstelbaar en respectloos genoemd.

Categorie: |

Home » Nieuws » Boek over geschiedenis Joods Zutphen op komst