De Februaristaking – column Awraham Meijers
Nou jongelui, da’s me wat. Lees ik onlangs in de krant dat geschiedenislessen op school erbij inschieten. Dat je dus niet weet wie Julius Caesar was, Grutte Pier, Christopher Columbus, Lodewijk de Veertiende, Bonifatius en Abraham Kuyper waren. Er zijn er zelfs die niet weten dat van 1918 tot 1920 de zogenoemde Spaanse griep wereldwijd (naar schatting) meer dan zeventien miljoen dodelijke slachtoffers maakte. De medische wetenschap was toen niet in staat een antivaccin tegen deze pandemie te ontwikkelen.
Zo wordt dus ook niet meer onderwezen dat je vroeger bij hoge koorts van veertig graden of hoger per definitie stierf. Totdat in 1941 het door de Britse arts-bacterioloog Alexander Fleming ontdekte antibioticum – penicilline – ‘op de markt’ kwam. Een tante van mij – de zus van mijn vader – stierf in 1928 aan hoge koorts die gepaard ging met longontsteking.
Ik heb een paar jaar geleden links en rechts gevraagd wie de vliegmachine hebben uitgevonden en wanneer dat (ongeveer) was. Ik herinner mij dat slechts eentje wist dat het de Amerikaanse gebroeders Wright waren. Deze van oorsprong fietsenmakers gingen in 1903 met hun gemotoriseerde vliegtuigje – the Wright Flyer – de lucht in. Omdat de geschiedenislessen over het algemeen op een wel zeer laag pitje staan, zijn er zelfs jongeren die niet weten wie Adolf Hitler was – echt waar! – en dat in 1939 de Tweede Wereldoorlog begon.
Maar er is zijn ook (tamelijk) positieve, hoopgevende, signalen. Zo blijkt uit een uitgebreid onderzoek over kennis onder jongeren met betrekking tot de Tweede Wereldoorlog, dat is uitgevoerd door het Instituut voor Leraar en School van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, dat een totale gemiddelde score van de kennismeting een weliswaar krappe voldoende oplevert. Maar dat is hoopvoller dan een onvoldoende. Jongeren weten meer over de Jodenvervolging dan over andere aspecten van die Wereldoorlog. Uitgesplitst naar opleidingsniveau, leeftijd en sekse, blijkt dat vmbo-leerlingen gemiddeld lager scoren dan havo- en vwo-leerlingen. Ook neemt de gemiddelde kennis toe per leeftijd: jongeren onder vijftien jaar scoren (veel) lager dan jongeren ouder dan vijftien jaar. Jongens scoren beduidend hoger dan meisjes.
Dus we kunnen met betrekking tot de kennis onder jongeren over WOII redelijk optimistisch zijn. Zo is er nog steeds in het hele land veel aandacht voor de 4 mei-herdenking, de Nationale Holocaust Herdenking en de Februaristaking Herdenking. Op lokaal niveau is er ook aandacht voor slachtoffers uit de omgeving.
De exclusieve aandacht voor de vermoorde verzetsmensen, Joden, Sinti en Roma, is een goede zaak, een waardige traditie die wat mij betreft nog vele jaren mag worden voortgezet.
Maar er is sinds een aantal jaren de kwalijke tendens om doelgericht het immense leed dat is aangericht door Adolf Hitler en zijn opgezweepte trawanten te bagatelliseren, terug te brengen tot proporties van: ‘Toen was het best wel moeilijk, maar wij hebben het nu ook erg zwaar, hoor’. De laatste jaren spoelt een vloedgolf van prachtige ideologieën over ons land, die wordt aangezwengeld en gevoed door verstandige tolerante mensen die het héél goed met onze samenleving voor hebben.
Zo is bijvoorbeeld kunstenares Raquel van Haver (Bogota, Colombia, 1989) zo’n lief invoelend mens dat natúúrlijk het geleden leed van destijds ‘best wel vervelend’ zal vinden, maar ook de helden die in deze tijd de straat opgaan om (zo denkt Van Haver waarschijnlijk) met gevaar voor eigen leven de Nederlandse samenleving wakker te schudden. Raquel kreeg de opdracht een affiche ontwerpen ter nagedachtenis aan de mannen en vrouwen van de Februaristaking en om die ook dit jaar weer gezamenlijk te herdenken.
De Februaristaking, die in 1941 in Amsterdam begon, breidde zich uit naar Haarlem, de Zaanstreek, Velsen, Weesp en Hilversum. Aanleiding hiertoe was een openlijk protest tegen de alsmaar brutaler wordende Jodenvervolging door de nazi’s, die ons land sinds mei 1940 bezet hielden. Tijdens hun eerste razzia’s werden honderden Joodse mannen opgepakt en weggevoerd. Reden voor integere, dappere mensen om hun werk neer te leggen en in protest de straat op te gaan onder de leuze: ‘Blijf met je rotpoten van onze rotjoden af’.
De nazi’s braken de staking met meedogenloos geweld en intimidatie, waarbij negen doden vielen en ruim twintig zwaargewonden. Talloze stakers werden gevangengenomen, gezinnen bleven zonder kostwinner achter. Na twee dagen van eenzijdig fascistisch geweld was de staking gebroken. De doden werden begraven. Gezinnen nu zonder inkomen kregen eten in de gaarkeukens.
Begin deze eeuw gaan zogenoemde activisten onder het motto: ‘Kick Out Zwarte Piet’ en de beweging ‘Black Lives Matter’ de straat op om te protesteren tegen het clichébeeld van zwarte knechten van een blanke bisschop en discriminatie van zwarte mensen. Sta ik uiteraard achter. Na de demonstratie ‘nog effe een bakkie doen’ en de demonstranten keren tevreden huiswaarts. En zo hoort het binnen een democratische samenleving.
Maar om nou op Van Havers in Amsterdam verspreidde affiche ‘Herdenk de Februaristaking’ de activisten van Kick Out Zwarte Piet en Black Lives Matters in één adem te noemen met de mannen en vrouwen die protesteerden tijdens de bezetting door het extreem repressieve fascistische regime, dat is zonder meer een onvergeeflijke gotspe. Door demonstranten in deze tijd op te voeren als ‘de nieuwe helden die offers brengen’ degradeer je de èchte helden en heldinnen van toen. Hoe heeft dit kunnen gebeuren? Wie gaf hiervoor toestemming?
Ik ga dit jaar in ieder geval niet naar de Herdenking Februaristaking.
Lees ook:
Wachters van de Dode Zee… – column Awraham Meijers
‘Eerst het goede nieuws, maar doe wel alvast je veiligheidsriemen om – helmpje op – voor wat er daarna nog komen gaat. Zoals bekend daalt het waterpeil in de Dode Zee, die grenst aan Israël en Jordanië, met meer dan één meter per jaar. Als deze trieste ontwikkeling niet wordt gestopt, zal zich binnen afzienbare tijd een ecologische ramp voltrekken…’
Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.
