Discussie binnen PKN over speciale status Israël
Een groep liberale protestantse theologen wil een debat ontketenen over de status van Israël binnen de Protestantse Kerk Nederland (PKN). In een manifest doen zij een aantal vergaande voorstellen. Het komt erop neer dat de PKN in zijn kerkorde en in theologische denken af moet van de speciale status die Israël en het Jodendom hebben. Verder moet de PKN zijn jaarlijkse Israël-zondag in de ban doen of een ander accent geven. Voorop loopt predikant Jan Offringa, die vindt dat de positie moet worden herzien of overwogen.
Toen in 2004 de brede fusiekerk PKN ontstond, werd bepaald dat de organisatie een ‘onopgeefbare verbondenheid heeft met het volk Israël’. Volgens Offinga is zo’n aparte plek ‘theologisch gezien niet alleen onnodig, maar ook dubieus. Het suggereert een onderlinge afhankelijkheid die er niet meer is’. Hij heeft het manifest op persoonlijke titel geschreven, maar heeft wel het theologische schrijverscollectief Relivant achter zich staan. Het stuk staat op de website van Relivant.
De schrijvers vinden dat de passage over de band tussen kerk en Israël ‘van misverstanden en vaagheden aan elkaar hangt’. “Mensen lezen het als onvoorwaardelijke solidariteit met de staat Israël en zijn politiek. Slik je dan alles wat Israël doet kritiekloos? Is alles even mooi? En wie hoort tot het volk Israël? De Palestijnen zeker niet, maar wie dan wel?” vraagt Offringa zich af in een interview in dagblad Trouw.
Volgens de predikant kan deze verwarring oplossen als de verbondenheid met het volk Israël wordt losgelaten. Offringa meent dat het beter zou zijn als de kerk vaststelt dat ze ‘onopgeefbaar verbonden is met de strijd tegen antisemitisme en racisme’. Daarnaast zou de PKN kunnen aangeven dat ze zich ook met andere religieuze tradities verbonden voelt. Hij ziet ook een probleem met de Israël-zondag, waarop een speciale dienst wordt gehouden voor het volk Israël. Volgens hem zou een speciale dienst als deze beter gewijd kunnen worden aan de verhouding tussen het Jodendom en christendom.
De tekst van Offinga en co. is de knuppel in het hoenderhok van de PKN, zo stellen kenners vast. In Trouw reageert Piet van Midden, voorzitter van het Overlegorgaan Joden en Christenen (OJEC). “Ik heb dit stuk met stijgende verbazing gelezen. Het is een dodemansrit die nergens naartoe gaat. Dit is een bom onder onze goede verhoudingen met de Joden. Bij het OJEC zitten we tegenover elkaar en hebben we indrukwekkende gesprekken. Vertrouwen is daarin heel belangrijk en daarvoor is die onopgeefbare betrokkenheid met het volk Israël wel voorwaarde. Nooit meer antisemitisme, daar gaat om.” Van Midden preekt elke zondag, ook op Israël-zondag. “Dat moet blijven. De naam Israël is verwarrend, helaas associëren mensen dat met de politiek van Netanyahu. Maar je moet deze zondag niet afschaffen, maar de betekenis uitleggen. Aan discussie heb ik geen behoefte, ik denk dat dit thema wel uitgediscussieerd is.”
Voorlopig zal de discussie niet geluwd zijn. Offringa is zich ervan bewust dat hij met zijn voorstellen een steen in de vijver gooit. “We zitten te morrelen aan het idee dat het nu allemaal oké is binnen de PKN. Iedereen geeft zijn eigen inhoud aan de tekst in de kerkorde en we praten er niet over, want anders komt er ruzie,” zegt hij in Trouw. Ruzie kan voorkomen worden als gelovigen met goede argumenten komen, en niet hun gelijk proberen te halen met ‘onderbuikgevoelens’, meent Offinga. “We moeten ons blijven profileren, dan wordt het leuk in de kerk.”
