Dr. Ruth Westheimer (96) overleden – in memoriam

Op 96-jarige leeftijd is de beroemde Duits-Amerikaanse psychologe en seksuologe Ruth Westheimer overleden. Ze was van Joodse afkomst en een overlevende van de Sjoa. ‘Dr. Ruth’ werd in de jaren tachtig bekend als tv-arts die openhartige gesprekken met prominenten had over seks. Deze grote kleine vrouw met het Duitse accent werd een lieveling van het publiek, inclusief Joods Amerika. Ze overleed vrijdag in haar appartement in Manhattan.

Westheimer werd op 4 juni 1928 geboren als Karola Ruth Siegel, in het Duitse dorpje Wiesenfeld. Ze was het enige kind van Irma en Julius Siegel. Haar moeder was huisvrouw en haar vader was een groothandelaar in materialen. Vanaf haar eerste levensjaar woonde Ruth ze in een appartement in Frankfurt met haar ouders en haar grootmoeder van vaderskant, Selma, die weduwe was. Al op vroege leeftijd begeleidde haar vader jaar in het Jodendom, door haar regelmatig mee te nemen naar Sjoel. De Sjabbat en alle Joodse feestdagen werden thuis eveneens gevierd.

Auschwitz

De kleine Ruth maakte de ondergang van de Weimar Republiek en de opkomst van het nationaalsocialistische regime mee. Joden werden vervolgd en tegengewerkt. Haar ouders vonden het niet veilig en stuurden haar in 1928 naar Zwitserland, om daar in een internaat te verblijven. Ruth was helemaal alleen: haar vader en moeder moesten namelijk achterblijven om voor haar bejaarde grootmoeder te kunnen zorgen. In de oorlog werden alledrie opgepakt door de Gestapo en naar vernietigingskamp Auschwitz gestuurd, waar ze werden vermoord. Ruth werd zodoende een weeskind.

Zwitserland

In Zwitserland woonde Ruth in een weeshuis van een Joodse liefdadigheidsinstelling, samen met driehonderd andere Joodse kinderen, Sommigen waren amper zes jaar oud. Tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog waren ze bijna allemaal wees, omdat hun ouders nooit uit Duitsland waren weggekomen en door de nazi’s waren vermoord. In het weeshuis kreeg Ruth schoonmaaktaken en nam ze de rol van verzorger en moederfiguur voor de jongere kinderen op zich. Ze bleef er zes jaar. Omdat ze een meisje was, mocht ze niet naar school gaan. Gelukkig leende een weesjongen aar zijn schoolboeken, zodat ze in het geniep haar schoolgang toch kon voortzetten.

Hagana

Na de oorlog ging Siegel naar het Brits Mandaatgebied Palestina, waar ze zich aansloot bij de Hagana. Omdat ze 1,39 meter groot was, werd ze opgeleid tot sluipschutter. “Ik heb nog nooit iemand gedood, maar ik weet hoe ik handgranaten moet gooien en moet schieten,” vertelde ze later. De verkenner werd ook geleerd hoe ze in het donker een geweer in elkaar moest zetten. Op haar twintigste verjaardag raakte ze in Jeruzalem ernstig gewond tijdens een mortiergranaataanval en ook verloor ze bijna haar voeten. Na de Onafhankelijkheidsoorlog verhuisde ze naar Parijs, waar ze psychologie studeerde aan de Sorbonne. 

Naar Amerika

Vanuit Frankrijk ging Ruth Siegel naar de Verenigde Staten om verder te studeren. Omdat ze geen geld had, werkte ze als dienstmeisje om zichzelf en haar studie te kunnen bekostigen. In 1959 behaalde ze een Master in sociologie aan The New School en in 1970 behaalde ze op 42-jarige leeftijd haar doctoraat aan het Teachers College van de Columbia University in New York. In het daaropvolgende decennium gaf ze les op verschillende universiteiten en had ze een eigen praktijk waar mensen terecht konden voor sekstherapie. Inmiddels was ze al getrouwd met mede-Sjoa-overlegende Manfred Westheimer en had ze twee kinderen op de wereld gezet.

Dr. Ruth Show

In 1980 kwam Westheimer’s grote doorbraak: ze ging Sexually Speaking presenteren, een radioshow waar luisteraars terecht konden met hun seksuele problemen en uitdagingen. Door vragen te beantwoorden wist ‘Dr. Ruth’ veel mensen verder te helpen. “Het is belangrijk was er in de slaapkamer gebeurt,” zei Westheimer vaak. Het programma was een succes en in 1984 volgde een televisieshow, Good Sex! With Dr. Ruth Westheimer, waarin de presentatrice sprak met bekende Amerikanen over hun liefdes- en seksleven. Het taboe-doorbrekende programma kreeg een miljoenenpubliek en Dr. Ruth was een blijvertje in de Amerikaanse media.

Duits accent

De show werd in 1985 uitgebreid tot een heel uur en veranderd in The Dr. Ruth Show . Tijdens haar liveshows probeerden telkens circa drieduizend bellers er doorheen te komen. Het aantal kijkers lag rond de twee miljoen per aflevering. Twee jaar later begon ze met een nieuwe radioshow, die naast haar tv-show liep en ook werd Dr. Ruth langzaamaan een beroemdheid in de Verenigde Staten. Met haar zware Duitse accent, rollende ‘r’ en kleine voorkomen werd ze een graag geziene gast in televisieshows en dramaproducties. Ook haalde Westheimer geregeld de voorpagina’s van tijdschriften en ging ze boeken schrijven, die eveneens een succes werden.

Publiekslieveling

In de jaren negentig was Dr. Ruth niet langer weg te denken. De publiekslieveling had tevens het taboe doorbroken voor het in de media en in het openbaar spreken over seks. In 1993 presenteerden Westheimer en de Israëlische tv-presentator Arad Nir een talkshow in het Hebreeuws met de titel Min Tochnit, op het toen net nieuwe Israëlische Channel 2. De show was vergelijkbaar met haar Amerikaanse Sexually Speaking- show. Min Tochnit is een woordspeling en betekent letterlijk ‘soort programma’. In het Hebreeuws betekent Min (מין) ook ‘seks’ en ‘ geslacht’.

Seks in het Jodendom

Er volgenden allerlei producten, waaronder een computerspe, de ‘Dr. Ruth’s Good Sex Night-to-Night Calendar’ en een serie met seksueel advies van Playboy op videobanden. Westheimer kreeg een eigen column en schreef in 1996 het boek Heavenly Sex dat gaat over seks in het Jodendom. ‘De grote rabbijn Simeon ben-Halafta noemde de penis de grote vredestichter van het gezin’, schreef Westheimer, verwijzend naar het boek Ruth. Ook citeerde Westheimer uit de Talmoed, waarin staat dat een werkloze man elke dag met zijn vrouw moet vrijen, en stond ze stil bij geschriften van een rabbijn uit de twaalfde eeuw die suggereerde dat koppels verschillende posities gebruiken tijdens de daad.

Nieuwe eeuw

Ook in de nieuwe eeuw was Dr. Ruth niet uit de Amerikaanse media te slaan. Begin jaren 2000 richtte ze zich op een nieuw publiek. Tussen 2001 en 2007 verscheen Westheimer regelmatig in de kinder-tv-serie Between the Lions  als ‘Dr. Ruth Wordheimer’. Het was een parodie op haar functie als therapeut, waarin ze angstige lezertjes en spellertjes hielp met het overwinnen van hun angst voor lange woorden. Tot op hoge leeftijd bleef Westheimer optreden in tv-programma’s en mediaproducties. In 2018 schreef ze haar 45ste boek over seks en het leven, en ook had ze meer dan honderdduizend volgers op Twitter.

Film en toneel

Er kwam een toneelstuk over Westheimer en haar leven, dat goed bezocht werd en in 2019 ging de documentaire ‘Ask Dr. Ruth’ in premiere. De film was destijds ook in de Nederlandse bioscopen te zien. Jonet.nl schreef er een recensie over. Westheimer was tevens een bekwaam etnograaf. Ze bestudeerde de Druzen, de Ethiopische Joden en de bewoners van de Trobiand-eilanden in Papoea-Nieuw-Guinea. Ook maakte ze voor PBS een documentaire over de Druzen, The Olive and the Tree: The Secret Strength of the Druze, en een gelijknamig boek over deze in Israël levende groep.

Gelauterd

Naast haar actieve leven in de media was Ruth Westheimer bestuurslid van het Museum of Jewish Heritage: A Living Memorial to the Holocaust in haar woonplaats New York. Daarnaast kreeg ze veel onderscheidingen. Zo werd ze in 1983 door een consortium van organisaties, verbonden aan de Federation of Jewish Philanthropies in New York, benoemd tot Jewish Woman of Achievement. In 1986 ontving Westheimder de Mayor’s Liberty Award en in 2000 kreeg ze een eredoctoraat van het Hebrew Union College. Andere eredoctoraten waren er aan Lehman College, de Westfield State University, het Trinity College en aan de de Ben Gurion University of the Negev (ze merkte op: “Ik wou dat ik Ben Gurion had ontmoet. Hij was klein.”).

Dood en geloof

Nadat haar man Manfred in 1997 was gestorven ging Westheimer als weduwe door het leven. In haar laatste levensjaren was ze vaak in haar rommelige appartement in Manhattan te vinden. Ze bleef daar wonen, zo zei ze in 1995, voor twee synagogen waarvan ze lid was (de liberale Hebrew Tabernacle Congregation of Washington Heights en de conservatieve Adath Israel of Riverdale-sjoel). Ook was ze lid lid van de orthodox-Jooese synagoge Ohav Shalom. Soms sprak Westheimer over de Sjoa. In 2021 zei ze: “We moeten tegen de jongeren blijven zeggen: ‘Denk aan deze woorden: Nooit weer! Nooit weer!’ Dit alles mag nooit weer gebeuren.” Op 12 juli 2024 overleed Dr. Ruth Westheimer thuis op 96-jarige leeftijd.