Een struikelsteen voor iedereen – column David Barnouw

De struikelstenen-manie is nog lang niet voorbij, constateert David Barnouw. Het leggen van Stolpersteine is volgens hem uit de hand gelopen. Allerlei slachtoffers worden ‘erbij’ gehaald en dat zorgt voor merkwaardige situaties. Barnouw heeft een idee: een struikelsteen voor iedereen.

Ik had mijn zomercolumn graag gewijd aan de Gay Pride en de Gay Parade en alles wat daarbij hoort (‘ai, het is zo fijn, zo fijn, om Gay in Palestina te zijn’), maar ik struikelde figuurlijk over het laatste struikelstenen-nieuws. Zoals ik eerder schreef, lijkt het bij de struikelstenen op de discussie wie op 4 mei op de Dam in Amsterdam herdacht worden. In de afgelopen decennia is die lijst flink uitgebreid een dat geldt ook voor de Stolpersteine. Het leek een lofwaardig idee van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig om de door de nazi’s vermoorde Joden en Roma en Sinti te herdenken; lokaal en klein.

Dood in bed

Het is helaas helemaal uit de hand gelopen. Er worden nu ook struikelstenen gelegd voor Joden die na de oorlog vreedzaam in hun bed zijn gestorven, omdat ‘ze ook geleden hebben’. Dat is wel iets anders dan vermoord worden. En in Gouda liggen struikelstenen voor drie uit Duitsland gevluchte Joden, die omgekomen zijn bij een geallieerd bombardement op 13 juni 1941. Ik ga ervan uit dat de Britse piloten geen antisemitische gedachten hadden toen ze hun bommen op Gouda gooiden.

Homo’s

Joden zijn vermoord omdat ze als Jood gedefinieerd werden, niet omdat ze in het verzet zaten of homoseksueel waren. De regenboogfamilie heeft heel lang volgehouden dat in Nederland tijdens de oorlog ook homoseksuelen door de nazi’s zijn vervolgd, maar op een enkele diehard na wordt dat niet meer uitgevent. Maar je kunt natuurlijk aanhaken bij de struikelstenen. Zo werden in augustus en oktober 2021 (mede ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van het COC) negen struikelstenen gelegd voor homoseksuele Joden en verzetsmensen.

Deze negen zijn slachtoffers van het naziregime omdat ze Joden en/of verzetsmensen waren en had niets met hun seksuele geaardheid van doen. Het is treurig dat het NIOD zich toen voor dit COC-karretje heeft laten spannen, in plaats van op de historische feiten te wijzen.

Gaskamer

En kortgeleden kwam in het nieuws dat er in Amsterdam zeventien struikelstenen bij moesten komen voor een groep ‘Joodse activisten, communisten, kritische christenen, anarchisten en revolutionairen’. Om de aanvraag kracht bij te zetten, werd erop gewezen dat zij in 1942 vermoord zijn door middel van experimentele vergassing in Bernburg: ‘de experimenten in Bernburg legden de basis voor de gaskamers in de concentratiekampen’. De aanvragers, gesteund door de Amsterdamse VVD- en CDA-fractievoorzitters, waren klaarblijkelijk niet op de hoogte dat al in augustus 1941 65 Amsterdamse Joden in de gaskamer van kasteel Hartheim zijn vermoord.

App

Wie meer over de struikelstenen wil weten, kan terecht bij de Eindhovense Stichting 18 september, die een Stolpersteine-app heeft. ‘Een van de bijzondere functies is de mogelijkheid voor gebruikers om foto’s en/of informatie van de Stolperstein en/of het slachtoffer te uploaden, waardoor de database blijft groeien en de herdenkingsplaats levendig blijft. Nieuwe Stolpersteine-plaatsingen worden bijna dagelijks opgenomen’, aldus voortrekker Frank van Dijk in een persbericht. Ik dacht dat we al een digitaal Joods Monument met al die informatie hadden, maar ja, daar staan alleen Joden op.

Een steen voor iedereen

Aangezien het aantal soorten slachtoffers zal blijven stijgen, ben ik voor een rigoureuze oplossing: leg voor alle omgekomen oorlogsslachtoffers in Nederland een struikelsteen, want ook mensen die omkwamen in de Hongerwinter of bij bombardementen zijn slachtoffers van het naziregime. Een staatssecretaris Struikelstenen leidt dat in goede banen en dient er mede voor te zorgen dat foute Nederlanders niet stiekem een struikelsteen krijgen. Het is natuurlijk wel pech voor de Indische slachtoffers, maar die vissen volgens eigen zeggen toch altijd achter het net.