Foto’s achttiende-eeuwse synagoge gevonden
De foto’s die zijn gevonden in de nalatenschap van rabbijn en onderzoeker Shmuel Poznanski zijn gemaakt door architect en historicus Konrad Kalush. Zij vormen een precieze en unieke documentatie van het interieur van de houten synagoge, de koepel van zijn indrukwekkende ark en de vrouwengalerij. Het gaat om de synagoge van Sniadowo in Polen, gebouwd in 1768, maar afgebrand zonder een spoor na te laten.
De foto’s waren onderdeel van een historisch architectuurproject van Konrad Kalush en zijn partner, de architect Oscar Sosnowski. Het doel was het in kaart brengen van Poolse gebouwen die qua architectuur bijzonder waren. De architect en de bouwers van de synagoge zijn niet bekend.
Net voor Rosj Hasjana in 1913 legden Kalush en Sosnowski beelden van de synagoge met hun camera’s vast, niet wetend dat dit de enige documentatie zou zijn van het gebouw. De foto’s zelf hebben niet alleen de mooie architectuur van de oude synagoge onsterfelijk gemaakt, maar ook de mensen die er baden. De synagoge, in het noorden van Polen, stond in zijn eigen tijd bekend als een model van Joodse architectuur. In dit gebied hadden synagogen een unieke bouwstijl die was geïnspireerd op verschillende bronnen. De inrichting was ook uniek, omdat het in de meeste plaatsen in Europa verboden was het interieur van synagogen te versieren met schilderijen, omdat die de biddende mensen alleen maar af zouden leiden.
Aanvankelijk was de synagoge een vierkant gebouw, maar in de loop der jaren werden er allerlei vleugels en galerijen aangebouwd. Ook werden er decoraties aangebracht en artistieke motieven zoals het ‘gebroken’ dak dat uit verschillende niveaus lijkt te bestaan. Maar het hoogtepunt van het bouwwerk was de bima (verhoging waar uit de tora wordt gelezen) die – zoals gebruikelijk – in het midden stond. Boven de bima bevond zich een enorme koepel die het belangrijkste onderwerp was van de foto’s die Kalush maakte.
Uit documenten blijkt dat de Joodse gemeenschap in Sniadowo aan het einde van de negentiende eeuw zo’n dertienhonderd leden telde. In de Eerste Wereldoorlog gaf een Russische commandant het bevel de synagoge af te branden en de Joden te verdrijven. De meeste van hen werden naar andere landen gedeporteerd. Maar tot de Duitse bezetting begon, wist de Joodse gemeenschap zich weer te herstellen tot 869 mensen. De Joodse inwoners van het stadje werden keer op keer belaagd door de plaatselijke bevolking tot de Duitse bezetting in 1941, volgens het Poolse Centrum voor Joods Erfgoed. Na de bezetting werd een deel van de Joodse bevolking ter plekke vermoord door de nazi’s, maar de meesten werden naar het nabij gelegen ghetto van Lomza gestuurd en in 1943 uiteindelijk naar Auschwitz.
De foto’s vormen de enige documentatie van de prachtige synagoge en zijn getuigen van het intensieve Joodse leven in Polen tussen de twee wereldoorlogen.
