Herdenking Sobibor geheim uit angst voor tegenacties

De jaarlijkse herdenking van de Stichting Sobibor is zaterdag onder de radar gehouden. Aan de plechtigheid was geen ruchtbaarheid gegeven uit angst voor anti-Israël-activisten die hem zouden komen verstoren. Toch kwamen er zo’n 150 mensen op de bijeenkomst af. Voor het eerst was er particuliere beveiliging nodig en ook zijn er in de buurt geen flyers uitgedeeld.

“We wilden geen lawaaierige demonstraties tijdens de herdenking en zaten er ook niet op te wachten dat er nare dingen zouden gebeuren,” zegt voorzitter Christine Gispen van Stichting Sobibor tegen Het Parool. Het bestuur ging niet over een nacht ijs om deze verregaande stap te nemen. “Alles heeft meegespeeld: de herdenking van 4 mei op de Dam en de maatregelen die werden genomen, de demonstraties bij de opening van het Nationaal Holocaustmuseum en bij de Universiteit van Amsterdam.”

Geen twijfel

De herdenking werd alleen aangekondigd in de nieuwsbrief van de stichting en in een WhatsApp-groep van de Liberaal Joodse Gemeente (LJG) Amsterdam. Vooraf was ook contact gezocht met de politie, die de zaak erg serieus nam en een risicoanalyse maakte. De stichting wilde de bijeenkomst sowieso door laten gaan, aldus Gispen in de krant. “Het is belangrijk dat de herdenking doorgaat, ook voor de vermoorde mensen. We hebben de opdracht om de geschiedenis, specifiek die van Sobibor, in de context van vandaag te vertellen.”

De plechtigheid vond voor de derde keer plaats bij het gedenkteken ‘Een Spiegel’ van kunstenaar Niels van Deuren. Die staat aan de zijingang van het Vondelpark bij de Van Eeghenstraat. “Het is verschrikkelijk dat je je nu verdekt moet opstellen, maar we moeten uitkijken. Het is naïef om niet alert te zijn,” vindt Gispen. Nabestaanden van in Sobibor vermoorde Joden kwamen met extra zware gevoelens naar de herdenking toe. Niet alleen moeten ze stilstaan bij hun vermoorde dierbaren maar ook worden ze geconfronteerd met nieuwe vernauwingen.

Hekken, politie

De ingang bij de Van Eeghenstraat werd afgesloten met hekken en verderop stond een politiebusje met agenten te posten. Er waren een toneelopvoering, liederen, een gedicht en een column. Er volgde een minuut stilte en er werden steentjes gelegd bij ‘Een Spiegel’. “De spanning vooraf was groot,” zegt Gispen, die met de rest van de organisatie opgelucht was toen het voorbij was. “Ik keek naar de aanwezigen en zag dat ze er rustig onder waren. Wel had iemand daags voor de herdenking gevraagd of we wel beveiliging hadden geregeld.”

Nieuw dieptepunt

Het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) spreekt schande van de gang van zaken en noemt het ‘buitengewoon triest’ dat dit nieuwe dieptepunt is bereikt. Angst en spanning zijn helaas niet alleen bij deze plechtigheid aanwezig. “Die angst zien we nu ook bij Stolpersteine-leggingen. Dit hadden we ons een jaar geleden nooit kunnen voorstellen,” zegt woordvoerder Aline Pennewaard van het CIDI tegen de krant. In 1941 werden meer dan 34.000 Joden uit Nederland in Sobibor vermoord. Slechts achttien van hen overleefden het.