‘Indiana Jones is een man met een Joodse missie’ – filmrecensie

Steven Spielberg is een regisseur met vele gezichten. Maar zijn Joodse afkomst zit als een rode draad door zijn werk heen gevlochten, of het nu het holocaustdrama Schindler’s List is, zijn persoonlijke levensverhaal in The Fabelmans, of de Indiana Jones-avonturenserie. Van die laatste gaat binnenkort het vijfde en vooralsnog laatste deel in première: Indiana Jones and the Dial of Destiny, 42 jaar nadat de eerste Indy-film Raiders of the Lost Ark een sensatie in de bioscoop veroorzaakte.

Archimedes

In dit sluitstuk kruipt de onvermoeibare Harrison Ford, die inmiddels de tachtig jaar heeft aangetikt, nog eenmaal in de rol van de avontuurlijke archeoloog. Ditmaal heeft hij zijn zinnen gezet op een bijzonder uurwerk van de hand van de Griekse filosoof en uitvinder Archimedes dat in handen van een nazi-geleerde (een rol die Mads Mikkelsen met verve brengt) dreigt te komen. En daarmee is Indiana Jones terug bij de basis: de strijd tegen de nazi’s.

‘Joodse fantasie’

Filmcriticus Roger Ebert noemde de films al ‘een Joodse fantasie over het straffen van de nazi’s als wraak op de Holocaust’. Een hard statement, zeker gezien het karakter van Indiana Jones als ouderwets Hollywoodvermaak. Maar toeval is het allerminst, zeker omdat Spielberg zich meerdere malen in zijn werk heeft beziggehouden met het lot van het Joodse volk en de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog. Juist recent lijkt hij zich bewuster te zijn van zijn rol als Hollywood-icoon.

Tegen Antisemitisme

Spielberg spreekt zich steeds vaker in de openbaarheid uit tegen antisemitisme, dat hij als een groeiend gevaar ziet. In een interview met Stephen Colbert in maart van dit jaar zei hij: “Voor het eerst sinds nazi-Duitsland kruipt het antisemitisme niet enkel om ons heen, maar staat trots en uitdagend recht voor ons. Ik heb dit nog niet eerder op die manier gezien, zeker niet in de VS.”

Mangold

Het is misschien een reden dat Spielberg in zijn meest recente films steeds vaker terugkrijgt naar zijn wortels en zijn Joodse invloed. Voor Indiana Jones and the Dial of Destiny deed hij dat niet meer vanuit de regie- en scenariostoel, zoals bij de vorige vier delen het geval was, maar ‘slechts’ als producent. Maar wel een die zijn stempel sterk op de film heeft gedrukt. Regisseur James Mangold – zelf kind van Joodse ouders – kreeg nadrukkelijk de zegen van Spielberg, en ook het verhaal gaat weer terug naar de eerste succesfilms.

Luisteren naar kritiek

Op het vierde deel van de Indiana Jones-serie, The Kingdom of the Crystal Skull (2008), was behoorlijk wat kritiek vanwege het gemankeerde scenario waarin de nazi’s waren ingewisseld voor Russen – ten tijde van de Koude Oorlog – en waarin zelfs buitenaardse wezens een verhaallijn kregen. Spielberg heeft daar, zo te zien, goed naar geluisterd. want de film opent met een onvervalste actiescène in het decor van nazi-Duitsland in 1944, waar de Duitsers proberen in een trein vol met buitgemaakte (Joodse) schatten te vluchten voor de oprukkende geallieerden. Harrison Ford oogt met de meest moderne digitale technieken decennia jonger, maar de actie en de anti-nazi-grappen voelen als vanouds aan.

Geen zware kost

Het spelen met de tijd om de geschiedenis met terugwerkende kracht een andere draai te geven past ook mooi in het verlangen om de Joodse geschiedenis te ontdoen van de gruwelen; met een letterlijke verwijzing naar de mislukte aanslag op het leven van Hitler. Maar wie denkt dat Indiana Jones and the Dial of Destiny zware kost is, die heeft het mis. De film is volgestouwd met actiescènes die ondanks de regie van Mangold toch helemaal in de stijl van Spielberg blijft, waardoor de film die met twee uur en 22 minuten een flinke zit is, als een ouderwetse schelmenroman in één adem wegkijkt.

Indiana Jones is net als Steven Spielberg een man met een Joodse missie. Voor Indy valt nu het doek, maar Spielberg lijkt in deze nieuwe fase van zijn filmleven alleen maar geëngageerder te worden. Maar dan wel stevig in deze tijd.

Indiana Jones and the Dial of Destiny draait vanaf 28 juni in de Nederlandse en Vlaamse bioscopen