Israël krijgt derde verkiezingen in één jaar tijd

Het meest problematische politieke jaar uit de Israëlische geschiedenis is nog niet ten einde. In de nacht van woensdag op donderdag besloot het Israëlische parlement, de Knesset, om voor een derde keer in één jaar tijd verkiezingen te houden. Dit komt omdat het de partijen maar niet lukt een coalitie te vormen. De twee belangrijkste partijen, de Likud van demissionair premier Benjamin Netanjahu en Blauw-Wit van ex-generaal Benny Gantz, blijven elkaar in de weg zitten. De verkiezingen staan gepland voor 2 maart 2020.

Geen regering
Het parlement werd ontbonden met een motie, die een wet mogelijk maakt om voor de derde keer in een jaar tijd naar de stembus te gaan. Bij de stemming waren 91 parlementariërs aanwezig die allen voor stemden. De Knesset telt 120 zetels. De wet komt er nadat Netanyahu en Gantz er niet in slaagden om na de verkiezingen van afgelopen september een regering te vormen. Allerlei combinaties voor een meerderheidscoalitie – inclusief een regering van nationale eenheid – bleken onmogelijk. Dit was de tweede keer op tij. Zo waren er eerst verkiezingen in april en ook toen liep de formatie op niets uit, waardoor er in mei nieuwe verkiezingen voor september moesten worden uitgeschreven.

Poerim omzeild
In Israël kent de formatieperiode een deadline. Op woensdag 11 december liep die af en zodoende waren er weer verkiezingen nodig. Die moeten normaal gesproken negentig dagen na het ontbinden van het parlement plaatsvinden. De aangenomen wet maakt het nu mogelijk om de verkiezingen ook eerder te houden. Dit komt vanwege het Joodse feest Poerim, dat op 10 maart 2020 gevierd wordt. Vandaar dat gekozen is voor 2 maart als verkiezingsdatum. Ook regelt de wet zestien miljoen euro aan campagnegeld voor alle partijen.

Sta-in-de-weg
Premier Netanyahu werd afgelopen maand aangeklaagd wegens omkoping en fraude, en dat maakt formeren extra lastig. Zo kregen de rechtse partijen na de verkiezingen van september een meerderheid in het parlement. Zij zouden zonder veel moeite een regering kunnen vormen, maar de persoon van Netanyahu zit dat in de weg. Ook Blauw-Wit wil niet in een regering met Netanyahu stappen zolang die wordt verdacht van corruptie. Verder is er de rechtse Avigdor Liebermann die niet met Netanyahu wil samenwerken, omdat die blijft vasthouden aan de orthodoxe partijen. Ten slotte zijn er nog de Arabische partijen, die het goed deden bij de verkiezingen, maar waar vrijwel niemand mee in zee wil.

Het lot van Netanyahu
Netanyahu blijft intussen vechten voor zijn politieke leven. Door de nieuwe verkiezingen blijft hij sowieso tot 2 maart 2020 demissionair premier. Daarmee zit hij nog steeds in het centrum van de macht. Volgens kenners zou hij erop uit zijn een immuniteitswet te laten aannemen door het nieuwe parlement, zodat hij strafvervolging kan ontlopen. In aanloop naar de nieuwe verkiezingen krijgt Netanyahu eerst te maken met leiderschapsverkiezingen binnen Likud. Vooralsnog heeft alleen minister Gideon Sa’ar zich als tegenstrever aangemeld. Hij wordt gezien als een under dog tegenover de populaire Netanyahu.

Kansen
Mocht Netanyahu de leiderschapsstrijd overleven, dan volgen er een aantal tropenmaanden voor hem. Omdat hij twee verkiezingen op rij nipt heeft verloren en tot twee keer toe geen coalitie heeft kunnen vormen, heeft hij zijn glans voor een deel van de kiezers verloren. Het is de vraag of hij de verkiezingen van maart wel weet te winnen en of hij daarna toch een coalitieregering kan smeden. De derde verkiezingen op rij zorgen er tevens voor dat kiezers gedemotiveerd kunnen raken om naar de stembus te gaan. Dat zou effect kunnen hebben op de opkomst, dat weer effect kan hebben op de uitslag en de volgende formatie. Dat biedt mogelijk kansen op een uitweg uit de impasse.

Festival van haat
Ondertussen proberen de politieke leiders elkaar de schuld te geven van het mislukken van de onderhandelingen. Kopstuk Yair Lapid van Blauw-Wit waarschuwt de kiezers voor ‘een festival van haat, geweld en vernedering’. Hij voorziet een harde campagne. “Zorg ervoor dat u uw kinderen in de komende drie maanden van de televisie weghoudt, zodat ze niet horen wat de politici zeggen. Wat ooit een feest van de democratie was, is nu verworden tot een moment van schaamte. Er zijn slechts drie redenen voor deze verkiezingen: omkoping, fraude en een gebrek aan vertrouwen.”