Joden gaven eerste moslims les uit de Koran

In de tijd van de islamitische profeet Mohammed kregen zijn eerste volgelingen les uit de Koran van Joden. Dat blijkt uit onderzoek van de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam, zo meldt dagblad Trouw. Door de eerste moslims te onderwijzen hadden Joden invloed op de eerste ontwikkelingsfase van de islam. Dat stelt VU-docent Yusuf Çelik van het vak Digital Humanities and Islam.

“Deze groep Joden leefde in de nadagen van Mohammed en na zijn overlijden,” zegt de docent in de krant. “Ze hielpen de islamitische gemeenschap de openbaring van de profeet te duiden. De Koran verwijst naar personen die we ook al uit de Bijbel kennen, maar gaat er verder niet op in. De Joden konden dit vanuit hun achtergrondkennis voor hen verduidelijken.”

Uitgemoord

Met de Joden waar het om ging liep het niet goed af. De mannen uit hun stam, de Banu Qurayza, werden in 627 na Christus volgens latere islamitische geschiedschrijvers onder leiding van Mohammed volledig uitgemoord in een invasie. “Ze werden beschuldigd van samenzwering tegen de profeet,” vertelt Çelik. Vrouwen en kinderen werden onder dwang bekeerd tot de islam.

Overlevenden

De moslims zouden de vrouwen en kinderen tot slaaf kunnen hebben gemaakt of hen gehuwd of geadopteerd hebben. Toch bestond daar enige verwarring over, omdat sommige leden van de stam al eerder zouden zijn bekeerd of overgelopen. In zijn onderzoek kwam Çelik bronnen tegen waarin toch Joodse overlevenden worden genoemd. “Het waren mensen die de islam mede hebben gevormd. Een van hen werd zelfs een vooraanstaand islamitisch geleerde. Hij wist veel over de Koran en genoot respect.”

Religieuze bronnen

De docent wil weten hoe religieuze bronnen de informatie beschreven die de Joden over hun geloof aan moslims gaven en welke invloed dit heeft gehad op latere interpretaties van de islam. Hij onderzoekt hoe hun gedachtegoed voortleeft in de islamitische religieuze traditie tot aan het jaar 1800, aldus Trouw. Çelik krijgt zo inzicht in het aantal religieuze bronnen waarin Joodse overlevenden voorkomen. Ook hun positie in de islamitische gemeenschap en de kennis die zij hadden van het Jodendom komen zo aan het licht.

Zoeken

“De verhalen van de Joodse overlevenden komen overal en nergens terug binnen de islamitische literatuur,” zegt hij tegen Trouw. Ook de volgende stap is zoeken naar een speld in de hooiberg. “Ik wil hun verhalen verbinden aan de joodse literatuur, bijvoorbeeld de Talmoed,” aldus de VU-docent, die nog bezig is met zijn onderzoek. Onder meer met artificial intelligence (AI) vertaalt Çelik eeuwenoude bronnen uit het Aramees, Hebreeuws, Arabisch en Sanskriet.

Spanning

In onze tijd zijn de relaties tussen Joden en moslims vaak gespannen, zo beseft Çelik. “De gemoederen lopen hoog op, maar we moeten niet allerlei generaliserende opmerkingen maken die historisch incorrect zijn. Er is synthese, symbiose, uitwisseling én zeker ook conflict tussen Joden en moslims geweest.” Çelik: “Ik wil de geschiedenis zichzelf laten uitleggen en ook laten zien dat de islam joodse invloed heeft geaccepteerd.”