Joodse Jazz-icoon Terry Gibbs honderd jaar

‘De laatste bebopper’ en vibrafoonpionier Terry Gibbs is honderd jaar oud geworden. De Joodse jazz-legende doet daarmee de wereld van jazz op zijn grondvesten schudden. Het is een feestje waard. Voor de gelegenheid brengt Gibbs nog niet eerder gehoord werk uit: 1959: Vol 7: ‘The Lost Tapes” by Terry Gibbs’ Dream Band. Volgens Joodse jazzkenner Bert Vuijsje noemde Gibbs zijn muziek eens ‘een kosjere pizza’.

Julius Herbert Gubenko, beter bekend als Terry Gibbs, stopte op 92-jarige leeftijd al met optreden. Maar hij promoot zijn carrière nog steeds actief. Ook heeft hij volgens Forward absoluut niets verloren van de vlijmscherpe humor waar hij bijna net zo bekend om staat als om zijn muzikale virtuositeit. 

Gibbs werd geboren in Brooklyn, op 13 oktober 1924. Zijn vader, Abe Gubenko, was violist en leidde het Abe Gubenko and his Radio Novelty Orchestra. De jonge Gibbs speelde in de band drums en later xylofoon, klezmermuziek, ballroom-dansmelodieën en andere populaire muziek van die tijd. Toen hij twaalf jaar was, won hij de Major Bowes Amateur Hour Contest, het radio-equivalent van America’s Got Talent. 

Naamgeving

Als tiener nam hij de naam Terry aan, naar zijn favoriete bokser, Terry Young. En bandleider en zangeres Judy Kayne noemde hem Gibbs. Na in de Tweede Wereldoorlog kort in dienst te hebben gezeten, ging hij verder met het vormgeven van zijn jazz-carriere. Hij werkte veel met de grote bigband-leiders van het naoorlogse Amerika samen en had op een gegeven moment zijn eigen combo’s.

Zwarte vrouw

Halverwege de jaren vijftih bevatte Gibbs’ kwartet een van de grootste muzikale ontdekkingen die hij in de loop der jaren deed: de in Detroit geboren pianist en vibrafonist Terry Pollard. “Zij was haar tijd ver vooruit. Ze speelde bebop en ze was net zo’n goede vibes-speler als vrijwel iedereen,” zegt Gibbs tegen Forward. Was er weerstand omdat hij een zwarte vrouw zo prominent in zijn band had? “Het kon me niet schelen,” zei hij. “Maar die jongens in het zuiden [van de VS, red.] wel. Niemand wilde haar in elkaar slaan; ze wilden mij in elkaar slaan.”

Van grote waarde

Bandleider, bebopper en vibrafonist trad nog tot hoge leeftijd op. Pas acht jaar geleden besloot hij om de handdoek in de ring te gooien. De muzikant is van grote waarde geweest voor de jazzwereld, zo kan kenner Bert Vuijsje bevestigen. Hij schreef jarenlang over de muziekvorm en had een jazzcolumn op Jonet.nl. Het was bijzonder hoe Gibbs zich ontworstelde uit het Joodse orkestje van zijn vader en in de jazzwereld tot wasdom kwam.

Joodse melodieën

“Eenmaal volwassen koos Terry Gibbs hij vol overtuiging voor de jazz,” vertelt Vuijsje. “En dan vooral voor de bebop die halverwege de jaren veertig een nieuwe fase in de jazzontwikkeling markeerde. Hij maakte in 1963 wel het album Jewish Melodies in Jazztime. Daarvan zijn op YouTube een aantal tracks te vinden: Bei mir bist du schön, My Yiddische Momme, Papirossen, Vuloch (A Folk Dance).”

Kosjere pizza

Vuijsje heeft groot respect voor Gibbs. “Hij was een onstuimige bebopper, niet de meest diepgravende, maar wel een aangenaam opwindende vibrafonist. Na de bebop-periode blonk hij vooral uit met zijn Dream Band, een superswingende big band die hij in Los Angeles leidde. In de jaren tachtig speelde hij samen met klarinettist Buddy DeFranco. Hij zei dat hun muziek een kosjere pizza was.”

Los Angeles

Voor Vuijsje was en is Gibbs een fenomeen. “Ik heb hem in Los Angeles meermalen tijdens een jazzfestival gehoord en gezien. Hij maakte ook op hoge leeftijd net zoveel wisecracks als Ischa Meijer, alleen twee keer zo snel.” In het bijzijn van familie en vrienden blies Gibbs zondag honderd kaarsjes uit.