Minister en Kamer botsen over verbod gezichtsbedekking

Minister Judith Uitermark (NSC) van Binnenlandse Zaken en de rechtse meerderheid in de Tweede Kamer zijn het niet eens geworden over de uitvoering van het voorgenomen verbod op gezichtsbedekking bij demonstraties. Onlangs werd een wetsvoorstel aangenomen die een dergelijk verbod mogelijk moet maken. Uitermark wil echter eerst informatie inzamelen en in dialoog gaan met burgemeesters. Een verbod lijkt zo op de lange baan te worden geschoven.

Met name de fanatieke en gewelddadige kern van anti-Israël-demonstranten vermomt zich, waardoor de politie tijdens demonstraties moeilijk haar werk kan doen. Het gaat veelal om dezelfde gasten, maar doordat ze hun gezicht bedekken, worden ze moeilijk tot niet herkend. Daardoor is optreden en handhaven tegen de veelplegers extra moeilijk. Het levert ook gevaarlijke situaties op die uit de hand lopen, zoals de vernielingen die er zijn geweest in universiteitsgebouwen.

Informatie ophalen

De rechtse Kamermeerderheid wil daarom een einde aan gezichtsbedekking tijdens demonstraties en nam daartoe een motie aan. Woensdag en donderdag vergaderde de Kamer met minister Uitermark over de begroting van Binnenlandse Zaken en toen kwam het thema aan bod. De bewindsvrouw liet weten de situatie te onderzoeken. Ook zei ze dat het zeker een jaar duurt voordat een verbod kan ingaan. Eerst wij zij echter informatie ophalen uit het veld.

Grondrecht

JA21-leider Joost Eerdmans vroeg aan Uitermark of het al voor het nieuwe kalenderjaar mogelijk is om eerste stappen te zetten richting een verbod. Volgens de minister moet daar niet lichtvaardig mee worden omgegaan. Het demonstratierecht is een grondrecht, zei ze. “Daarom hebben we het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum, het WODC, gevraagd om een onafhankelijk onderzoek uit te laten voeren en te kijken hoe het handelingsperspectief van alle betrokkenen kan worden verstevigd, en het wettelijk kader rondom het demonstratierecht kan worden bestendigd.”

In dialoog

Dat onderzoek is op zijn vroegst pas in de zomer van volgend jaar rond. Uitermark: “In de tussentijd zal ik samen met de minister van Justitie en Veiligheid al op kortere termijn tot een brede dialoog komen over de maatschappelijke effecten van de verschillende wijzen waarop in Nederland gedemonstreerd wordt en het gewenste optreden van de overheid daarbij. Over hoe we dat precies gaan doen, dus de precieze vorm en invulling van die dialoog, zijn de gesprekken nog gaande.”

Halsema

Daar nam Eerdmans geen genoegen mee. Hij wees erop dat op 7 oktober wederom gemaskerde anti-Israël-activisten bij de uit de hand gelopen manifestatie op de Dam waren. “Blijkbaar vond mevrouw Halsema, de burgemeester van Amsterdam, het niet nodig daarop in te grijpen. Zij heeft al eerder gezegd dat ze helemaal niets heeft aan dat wetsvoorstel van JA21 over niet toestaan dat demonstranten gemaskerd zijn,” aldus Eerdmans, die het oneens bleef met Uitermark.

Amokmakers

Ook BBB-voorvrouw Caroline van der Plas was not amused. “Laten we nou gewoon alsjeblieft even stoppen met al die naïviteit.” Ze wees op de ‘vaste kliek’ aan amokmakers die tegen Israël demonstreren. “Ze lachen zich gewoon helemaal kapot, joh. Die denken: weet je, dat kan ik gewoon doen, de Nederlandse regering is veel te soft; wij kunnen dat hier gewoon met die gezichtsbedekking doen en we beroepen ons op “anonimiteit mag”. Maar we zien toch al máánden hoe die demonstraties eraan toegaan, met die verschrikkelijke krijsers, die dan ook nog eens een keer de halve binnenstad van Amsterdam of de universiteit vernielen”

‘Hek om de toegang’

Van der Plas vervolgde: “We kunnen toch gewoon zeggen: ‘Weet je, dit soort gasten willen we hier gewoon niet hebben. We zetten gewoon een hek om de toegang’. En: ‘Als je op die manier gezichtsbedekking hebt, dan kom je er niet in; of haal het er maar af en laat je maar gewoon zien.’ Het is toch gewoon veel te slap allemaal.” Uitermark zei haar emotie en ergernis te begrijpen, maar bleef bij haar standpunt dat eerst de ‘dialoog’ moet worden aangegaan met de burgemeesters. Ook wil zij het onderzoek afwachten.

Bak popcorn

Hierna liep Van der Plas leeg: “Ja, eh, sorry, hoor. ‘De dialoog aangaan’? Deze mensen, die raddraaiers, die mensen gewoon aanvallen, die lopen te tetteren en te krijsen, al dan niet door een microfoon, die vernielingen plegen, die onze politieagenten aanvallen. Als die dit zien, die zitten met een bak popcorn en een flesje cola gewoon lachend voor de televisie. Wat voor dialoog?”

Joodse burgers

“Joodse burgers, alle burgers in Nederland overigens, maar in dit geval Joodse burgers, hebben gewoon een grondrecht,” aldus Van der Plas. “En dat grondrecht is dat zij veilig kunnen zijn, dat ze veilig naar school kunnen gaan, dat zij veilig in een winkel kunnen lopen, dat ze veilig bij een herdenking kunnen zijn. Want we hebben het steeds over de andere demonstratie, maar er was geen demonstratie op de Dam van Joodse burgers; er was een herdenking. Het was een herdenking. Laten we echt ook daarmee stoppen om dat ‘een demonstratie’ te noemen. Dat was geen demonstratie. En hoe gaan we nou een dialoog. Wat voor dialoog?” 

Uitermark buigt niet

Van der Plas, Eerdmans en andere rechtse partijen noemen de voornemens van Uitermark ‘te soft’. Zij willen actie, en snel. De minister: “De opwinding snap ik. Ik heb net ook al gezegd dat de samenleving steeds vaker moeite heeft met wat we zien in onze steden. Maar het is gewoon een eerlijk antwoord om te zeggen: het lokale gezag gaat hierover. Wat wij vanuit Den Haag kunnen doen, is zorgen dat het lokaal gezag de instrumenten die het nu heeft, maximaal kan inzetten. Daar zijn deze gesprekken en deze dialoog op gericht.”

Analyse

Voorlopig lijkt een verbod op gezichtsbedekking bij demonstraties verder weg dan ooit. Minister Uitermark is een voormalig rechter. Als jurist weet zij dat het primaat in de ordehandhaving in Nederland bij de burgemeesters ligt. Mogelijk wil zij hen niet voor het hoofd stoten en mede daarom wil ze eerst met hen gaan praten. Burgemeester Femke Halsema (GroenLinks) van Amsterdam heeft al gezegd niets te voelen voor een verbod op vermomming tijdens demonstraties. Zij neemt het demonstratierecht letterlijk en staat daar voor.

Uitermark wil niet lichtvoetig omgaan met het demonstratierecht. In de Kamer zei ze ook niet dat een verbod op gezichtsbedekking tijdens demonstraties niet kan. Maar om het zeker te weten loopt er een onderzoek dat tot in de zomer van 2025 duurt. Zo koopt de minister tijd. Wie weet zijn de anti-Israël-demonstraties en de bijbehorende emoties dan wel voorbij en dan blijkt een verbod minder urgent. Ook kan het onderzoek uitwijzen dat een verbod op vermomming onwenselijk is. Dan komt er weer een nieuw debat op gang en ook dat kost tijd. Voordat een verbod er komt, zitten we dan in 2026 of zelfs daarna.