Kan een ‘noodkabinet in oorlogstijd’ Israël redden? – analyse
Na de beestachtige inval van Hamas in Israël met 1.200 doden tot gevolg, afgelopen zaterdag, is achter de schermen hard gewerkt aan de komst van een kabinet van nationale eenheid. Die is in een democratie nodig om de oorlog te voeren tegen Hamas en Hezbollah te vieren, en te winnen. Maar wat betekent deze politieke ontwikkeling in Israël nog meer? In ieder geval een rally around the flag.
Netanyahu VI, aangevuld
Het gaat om het zevende kabinet onder leiding van Benjamin Netanyahu (Likud). Dit kabinet van nationale eenheid, ook wel ‘noodregering in oorlogstijd’ genoemd, bevat de coalitiepartijen uit het vorige kabinet, aangevuld met de partij Nationale Eenheid van voormalig legerleider Benny Gantz. Het liberale Yesh Atid van oppositieleider Yair Lapid doet niet mee. Hij wilde een kabinet zonder de kleine religieuze en ultra-rechtse partijen, maar deze partijen bleven plakken.
‘Weg met de extremisten’
Tot zaterdag verzette Gantz zich vurig tegen de vorige regering, Israëls meest rechtse regering ooit. Maar na de inval van Hamas veranderde dat: hij en andere oppositieleden matigden hun toon en vonden dat alle interne meningsverschillen opzij moesten worden gezet om een verenigd front te vormen. Ook vonden ze een regering van nationale eenheid nodig om meer draagvlak onder soldaten en reservisten te krijgen. Onder hen zitten veel mensen die tegen de regering Netanyahu VI waren, onder meer vanwege de omstreden justitie-hervormingen van die coalitie.
Onderhandelen
Maar oppositieleiders Gantz en Lapid hadden ook eisen: de kleine extreemrechtse en ultra-religieuze partijen zouden het veld moeten ruimen. Dat was cijfermatig gezien mogelijk, want samen kunnen de Likud van Netanyahu en de twee grootste oppositiepartijen leunen op een brede meerderheid in de Knesset. Dat het anders liep, komt door Netanyahu, die zijn kleine coalitiepartners bij zich wilde houden. Er volgden niet alleen dagen van crisis in het zuiden, waar het IDF moest vechten tegen terroristen van Hamas, maar ook in Jeruzalem, waar de onderhandelende partijen er maar niet uit konden komen.
Kansen
Volgens analisten boden Gantz en Lapid een uitweg voor Netanyahu: na maandenlange politieke stress en maatschappelijke onrust kon hij nu alles achter zich laten door samen met hen een nationaal kabinet te vormen. Geplaagde ministers zoals Itamar Ben Gvir (minister van Veiligheid van het extreem-rechtse Otzma Yehudit) en Bezalel Smotrich (minister van Financiën van de Religieuze Zionistenpartij) zouden dan plaats maken voor ervaren mensen. Ook zou een nieuw kabinet kunnen stoppen met de justitiële hervormingen of die op zijn minst voor langere tijd op de plank kunnen leggen.
Buitenspel gezet
In plaats van Ben Gvir en Smotrich aan de kant te zetten, hield Netanyahu ze binnenboord en vormde hij een kernkabinet, of ‘oorlogskabinet’. Daarin zitten hij en partijgenoot Yoav Galant (de minister van Defensie) samen met oud-generaal Benny Gantz (leider van Nationale Eenheid). Alle drie gaan zich met oorlogszaken bezig houden en nemen in principe alle beslissingen samen. Op die manier zijn de kleine religieuze en ultra-rechtse partijen buitenspel gezet, Ben Gvir en Smotrich in het bijzonder. Zij zaten in het veiligheidskabinet van de vorige regering.
Strategie Gantz
Yesh Atid-leider Lapid haakte uit principes af, terwijl Benny Gantz doorging. Voor hem is deze oorlog een kans, zowel op persoonlijk als politiek vlak. Dit kan zijn glansmoment worden om als held uit de oorlog te komen. Voor Netanyahu staat er meer op het spel: hij is verantwoordelijk voor de situatie op zaterdag, ton meer dan 1.500 Hamas-terroristen plots uitbraken uit Gaza en in Zuid-Israël dood en verderf zaaiden. Na de oorlog komt voor hem mogelijk een politieke afrekening. Gantz is zich hiervan bewust en dus kan zijn toegeving ook gezien worden als zijn politieke strategie om in de toekomst alsnog als populairse politicus en potentiële premier uit de bus te rollen.
Positie van Lapid
Voor Lapid is het niet meedoen aan deze regering van nationale eenheid – die door zijn afwezigheid eigenlijk de regering Netanyahi VI is, aangevuld met Gantz en zijn partijgenoten Gideon Sa’ar, Chili Tropper en Yifat Shasha-Biton – ook een politieke kans. Vanaf de zijlijn kan hij in de Knesset kritisch blijven op de regering. De vraag is of hij daar veel mogelijkheden voor krijgt, want het oorlogskabinet – de kern van drie – heeft wettelijk toestemming om beslissingen buiten de Knesset om te nemen. Nood breekt nu immers wet. Tegelijkertijd zal veel media-aandacht uitgaan naar de oorlog zelf en de kabinetsleden, niet naar de Knesset.
‘Rally around the flag’
Yesh Atid en andere oppositiepartijen in de Knesset hebben ook al hun steun toegezegd aan het nieuwe kabinet, zodat die alsnog met veel draagvlak de oorlog ‘in kan gaan’. Toch blijven ook zij eigengereid. Zo herhaalde oppositiepoliticus Avigdor Lieberman (Yisrael Beitenu) dat zijn partij zich niet bij een dergelijke regering zal aansluiten, zolang deze publiekelijk niet belooft om Hamas volledig uit te roeien. Nu Israël zicg voorbereid op een grote oorlog ontstaat er onder de bevolking en in de politiek een zogenoemde ‘rally around the flag’, waarbij politieke geschillen vervangen worden voor een gevoel van nationale eenheid.
Slagvaardiger
Door dit ‘noodkabinet in oorlogstijd’ – van een kabinet van nationale eenheid kan eigenlijk niet gesproken worden, omdat Yesh Atid niet meedoet – en de afgesproken formule met de oppositie kunnen de rijen worden gesloten. Daardoor kan Israël slagvaardiger de oorlog ingaan en zal de onderlinge verdeeldheid sneuvelen, zij het voorlopig. Want sinds januari waren oppositie en coalitie tot op het bot verdeeld over de hervorming van het Israëlische hooggerechtshof. Iedere week gingen ook honderdduizenden mensen de straat op om hun ongenoegen te uiten. Door de oorlog is deze beweging verstomd.
Politieke geschillen?
Mocht de oorlog voorbij zijn – kenners rekenen op een lange en bloedige strijd vanwege de nakende grondoorlog in Gaza – dan zullen de Israëli’s hun politieke geschillen weer oppakken, zo is de verwachting. Het waren juist die politieke twisten en interne verdeeldheid die Hamas, Hezbollah en Iran hebben moeten doen denken: Israël is nu zwak, nu moeten we dus aanvallen. Dat heeft mede geleid tot de komst van dit noodkabinet in oorlogstijd. Het is nu aan het oorlogskabinet – Netanyahu, Gantz en Gallant, ook een ex-generaal – om ervoor te zorgen dat het IDF Hamas (en Hezbollah) de beslissende klap kan toebrengen.
