Nieuw plan om verborgen sjoel Heerlen terug te brengen

De verscholen synagoge van Heerlen moet weer voor het blote oog zien zijn. Dat vindt kunstenaar Cyriel Laudy heeft een ontwerp gemaakt waarmee hij het voormalige huis van samenkomst naast het Corio Center wil ontsluiten. Misschien biedt de aanstaande verbouwing van het winkelcentrum in de binnenstad een kans, concludeert dagblad De Limburger. Eerder lobbyde Laudy al met succes voor het plaatsen van struikelstenen in Heerlen. Een tegel in de bestrating wijst op het gebouw, maar wie ziet die en leest de tekst? “Zonde, het gebouw ligt er maar te liggen.”

Laudy vertelt aan de krant dat de synagoge in 1936 juist werd gebouwd om op te vallen. “Het antisemitisme was toen al aanwezig. Joden uit Duitsland waren al op de vlucht geslagen.” Jaren na de Sjoa raakte het pand in verval en thans ligt het op een particulier terrein. Wie vanaf de parking in winkelcentrum Corio Center kijkt, kan toch nog een stukje van het pand zien. De sjoel werd gebouwd op de Joodse begraafplaats, waar een betonnen plaat op werd gelegd. “Naar schatting liggen er nog vijf of zes graven, een deel is mogelijk weggezakt.”

Joods Heerlen werd bijna verwoest in de Sjoa en ging na de oorlog samenwerken met de gemeenschap in Maastricht. In 1986 fuseerden beide gemeenten en zodoende raakte de sjoel leeg. Het gebouw verloor zijn religieuze functie en werd privé-eigendom. Hoewel het geen beschermde status heeft, vindt Laudy het zeer de moeite waard om het verhaal ervan te vertellen. Hij heeft een ontwerp en maquette gemaakt waarin de sjoel via een grote ijzeren poort en een acht meter brede trap te bezichtigen is. Op de trap zouden de namen van de in de Sjoa vermoorde Heerlense Joden kunnen komen.

Laudy hoopt dat de geval van de synagoge straks wordt verlicht. Volgens hem ontstaat er dan een interessante doorkijk aan de voet van het Maankwartier. Het gebouw zou plaats kunnen bieden voor een tentoonstelling over de Holocaust in Limburg en de Heemkundevereniging zou er onderdak kunnen krijgen. Tien jaar terug nam de gemeenteraad een motie van de fractie HartLeers aan om de sjoel weer zichtbaar te maken. Fractievoorzitter Roel Leers wil dat nog steeds. “Ik heb al vaker geopperd dit uniek stuk Heerlens erfgoed te huren en af en toe openbaar toegankelijk te maken,” zegt hij in de krant.

Momenteel bevinden zich een bloemist en een woning voor de voormalige synagoge. Die zullen moeten verdwijnen om het project mogelijk te maken en daar wringt de schoen. Dat kost geld, evenals de verwerving en herinrichting van het oude huis van samenkomst en de totale ontsluiting, aldus De Limburger. En voor het plan is medewerking nodig van de huidige eigenaar. Het is onduidelijk of die daar voor open staat.

Het Corio Center wordt binnenkort door eigenaar Unifore verbouwt en dat biedt kansen. De verbouwing is nodig omdat het complex verouderd is en voor een groot deel leegstaat. Mogelijk kan de ontsluiting van de oude sjoel daarin worden meegenomen. Laudy: “Als er maar geen doorbraak vanuit het Corio Center naar de synagoge komt. Dan verlies je het unieke besloten karakter.” De kunstenaar is een bekendheid in Heerlen, waar hij al eerder kunst in de openbare ruimte ontwierp, zoals het bekende beeld ‘D’r lachende eëzel’.