NS keert individuele tegoeden uit aan Joden, Sinti en Roma

K. Rijken

De Nederlandse Spoorwegen (NS) moeten ongeveer vijfhonderd overlevenden van de Sjoa en circa 5.500 nabestaanden een vergoeding geven omwille van het leed dat het bedrijf heeft veroorzaakt tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit zegt de comissie Cohen, die voor het bedrijf heeft onderzocht hoe het het beste tot een tegemoetkoming of gebaar inzake kan komen. Directeur Roger van Boxtel neemt alle adviezen van de commissie over en zal ze per 1 augustus gaan uitvoeren. Ook in het besef dat het aantal overlevenden aanzienlijk slinkt. De NS reserveert in de komenden jaren enkele tientallen miljoenen euro’s voor deze tegemoetkoming.

De bedragen
Voor alle nog levende personen uit de Joodse gemeenschap en de gemeenschap van Roma en Sinti (circa vijfhonderd mensen) die door NS zijn vervoerd, komt een individuele tegemoetkoming ter hoogte van 15.000 euro. Wanneer personen tijdens of na de oorlog zijn overleden, komen de nabestaanden in aanmerking. Weduwen of weduwnaars die nog in leven zijn kunnen dan een bedrag van 7.500 euro krijgen. Als zij niet meer leven zijn en er nog in levende kinderen zijn, kunnen zij een tegemoetkoming krijgen.

Telefoonnummer
Wie voor 8 mei 1945 geboren is komt in aanmerking voor 7.500 euro, en wie na 8 mei 1945 ter wereld gekomen is kan vijfduizend euro tegemoet zien. De regeling geldt voor mensen die door NS zijn vervoerd naar de grens om vervolgens naar kampen te worden gebracht. De tegemoetkomingen worden hoogstwaarschijnlijk niet fiscaal belast. De commissie zal alles uitvoeren. Er komt een telefonisch en digitaal loket waar mensen met vragen terecht kunnen. Het nummer is: 088-7926250. Bellen kan op werkdagen tussen 10.00 uur en 12.00 uur. En op 27 en 28 juni tussen 10.00 en 15.00 uur.

‘In dit museum staat een wagon waarin deze personen zijn vervoerd. Ikzelf heb het nooit aangedurfd om daar naar binnen te gaan’Job Cohen

Rapport
Voorzitter Job Cohen van de ‘Commissie Individuele Tegemoetkoming Slachtoffers WOII’ overhandigde het onderzoeksrapport aan directeur Roger van Boxtel van NS. Dat gebeurde in het Spoorwegmuseum in Utrecht. “NS beschouwt de medewerking aan deze transporten als een zwarte bladzijde in haar geschiedenis. In dit museum staat een wagon waarin deze personen zijn vervoerd. Ikzelf heb het nooit aangedurfd om daar naar binnen te gaan,” aldus Cohen. “Het is voor NS een buitengewoon ingewikkelde, zo niet onmogelijke opgave.”

Werkwijze
Er zijn groepen die er buiten vallen, maar er vaak wel mee te maken hebben, soms tot op de dag van vandaag. Het was ook moeilijk om de hoogte van een bedrag vast te stellen, vertelde de commissievoorzitter. “De commissie adviseert NS naast de reikwijdte en hoogte van de tegemoetkomingen, tevens een handreiking te doen in de vorm van erkenning voor wie geen aanspraak op de regeling kan worden gemaakt.” De commissie heeft onder meer gekeken naar het nationale fonds van de staat Oostenrijk, de regelingen die de Franse spoorwegen hebben getroffen en naar regelingen van onder andere IG Farben. Deze gegevens konden indicaties geven, aldus Cohen.

Enige bedrijf
Voor Roger van Boxtel was het een emotioneel moment. Hij is opgelucht en benadrukt dat NS het eerste spoorwegbedrijf ter wereld is dat dit uit zichzelf. doet. De Franse SNCF handelde pas nadat de Franse overheid dat forceerde. Van Boxtel bedankte Salo Muller, de Joodse Nederlander die de zaak aan het rollen bracht. “Hij heeft ons als NS scherp aangesproken en scherp gehouden, en tegelijkertijd ruimte geboden om na te gaan hoe we op een goede manier tot een tegemoetkoming kunnen komen.” Het advies van de commissie is om de getroffenen ruimhartig te vergoeden. Het gaat om kinderen die voor, tijdens en na de oorlog zijn geboren, en om weduwen en weduwnaars die voor, tijdens of na de oorlog met slachtoffers zijn getrouwd. “Het zal gaan om enkele tientallen miljoenen euro’s”, aldus Van Boxtel.

‘Wij realiseren ons ook dat er groepen zijn waar wij niet aan tegemoet kunnen komen’

Roger van Boxtel, directeur NS

Van Boxtel: “Wij realiseren ons ook dat er groepen zijn die wij niet kunnen tegemoetkomen. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om de 20.000 kinderen die zijn omgekomen. Zij hebben nooit een gezin kunnen stichten.” Ondanks de inspanningen van NS om de Tweede Wereldoorlog collectief te kunnen herdenken, zullen er toch individuele tegemoetkomingen komen.

Dubbel gevoel
Salo Muller heeft een dubbel gevoel. “Ik ben eigenlijk helemaal niet blij, want het gaat om duizenden mensen die het leed van de oorlog nog dagelijks voelen. Mensen die hun ouders, ooms, tantes, broertjes, zusjes, nichtjes en neefjes kwijt zijn. Ik ben wel blij dat NS een bepaald inzicht heeft gehad.” Er is een commissie gekomen en Muller is blij dat hij zijn verhaal daar heeft kunnen doen. Hij bedankt de commissie en NS, maar ook zijn advocate Liesbeth Zegveld en zijn vrouw. “Ze zei: geloof me, stop niet, ga door.” Hij is ‘dolblij’ dat hij geluisterd heeft naar zijn echtgenote. Verder dankt hij Carel Ornstein van Nieuwsuur, die hem eveneens motiveerde.

Van Boxtel kijkt toe terwijl Cohen het rapport presenteert (Foto: K. Rijken)

De verlangens van Muller zijn voor tachtig procent ingevuld. “Ik heb met meneer Van Boxtel en de commissie gesproken, en ze hebben zoveel mogelijk wensen behartigd.” Hij had misschien een hoger bedrag gewild. Cohen vulde aan: “We zijn iets ruimer geweest dan dat NS ons gevraagd heeft.”

Miskenning
Eerder maakten Joodse Nederlanders, maar ook Sinti en Roma bekend zich niet gekend te voelen door de commissie. Van Boxtel heeft daar een antwoord op. “Naar mijn beste weten heeft de commissie wel zoveel mogelijk mensen betrokken. Er was ook een belang, en dat heeft meneer Muller ons ingewreven.” Alles moest ook betrekkelijk snel gebeuren. “Ik hoop dat iedereen troost vindt in de gedachte dat we nu al een half jaar na dato iets op tafel hebben.” Cohen: vooraf hebben we met mensen gesproken, en hen bedankt. “We gaan ons uiterste best doen om de uitvoering vanaf 1 augustus mogelijk e maken. De groep heeft zich beseft dat er veel getroffenen zijn en wilde daarom snel handelen, ook omdat ze weten dat veel mensen er al niet meer zijn of zullen zijn.”

“Dit leed verjaart nooit”, verklaarde Van Boxtel nog. “Ik voelde me vanuit het bedrijf zelf aangesproken om iets te doen wat nog niet gedaan was.” Waarom het zo lang (75 jaar) heeft moeten duren. Van Boxtel: “Beter laat dan nooit.”

K. Rijken

Categorie:

Home » Nieuws » NS keert individuele tegoeden uit aan Joden, Sinti en Roma