Boosheid en tevredenheid bij organisaties over NS-besluit tegemoetkoming

Joodse en Sinti en Roma-organisaties zijn boos, kritisch en tevreden over het besluit van de Nederlandse Spoorwegen om leden van hun gemeenschappen tegemoet te komen voor het door het bedrijf veroorzaakte leed in de Tweede Wereldoorlog. De Joodse koepelorganisatie het Centraal Joods Overleg (CJO) is tevreden, maar wil nog in gesprek. Het Verbond Belangenbehartiging Vervolgingsslachtoffers (VBV) heeft nog kanttekeningen en de Vereniging Sinti, Roma en Woonwagenbewoners Nederland (VSRWN) is ronduit boos.

‘Het CJO heeft met instemming kennis genomen van het advies van de commissie Cohen aan de Nederlandse Spoorwegen om op morele gronden een tegemoetkoming te verlenen aan Joodse en Roma oorlogsslachtoffers en hun nabestaanden’, schrijft vice-voorzitter Ronny Naftaniel in een persbericht. Het CJO is de Joodse parapluorganisatie van Nederland waar de grootste kerkgenootschappen en Joodse belangenorganisaties bij zijn aangesloten. ‘Met een compensatie in drie categorieën- directe oorlogsslachtoffers, hun kinderen in de periode 1940-1945 en hun kinderen van na de oorlog- erkent de NS nu eindelijk meegewerkt te hebben aan de nazi-moord op 102.000 Nederlandse Joden. Het CJO vindt de aangekondigde individuele uitkeringen een rechtvaardig gebaar naar de circa zesduizend Joden en Roma die in de kampen Vught en Westerbork terechtkwamen met het doel vernietigd te worden en toch de oorlog overleefden’.

Gesprek aangaan
Ongeveer tachtig procent van Joden, Roma en Sinti overleefde de oorlog niet, waaronder 20.000 kinderen, schrijft Naftaniel. ‘Het CJO wil op korte termijn met de NS hierover in gesprek gaan’. Die wens sluit aan bij het advies van de commissie Cohen. Zo schrijft die in haar rapport: ‘De commissie adviseert NS te overwegen om, in samenspraak met de betrokken groeperingen, tot een collectieve uiting van erkenning te komen van het leed en lot van de grote groep getransporteerde gevangenen, waarvoor geen aanspraak meer op de regeling kan worden gemaakt’. Het CJO werkt graag mee de voorgestelde regeling te doen slagen en dankt Salo Muller, de Commissie Cohen en de huidige NS directie voor hun inzet het aangedane leed, voor zo ver dat mogelijk is, te verzachten, aldus Naftaniel.

VBV
Het Verbond Belangenbehartiging Vervolgingsslachtoffers (VBV) komt op voor Nederlanders die zijn vervolgd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het gaat dan om Joden, maar ook om Sinti en Roma. Secretaris Flory Neter zegt: “Laat ik voorop stellen dat ik respect heb voor de inzet van NS en de commissie Cohen voor het ongetwijfeld vele werk dat is verricht. De kleine doelgroep lijkt mij zo op het oog zo schrijnend nog niet, alhoewel er in mijn optiek (zonder dat ik nog intensief de officiële richtlijnen heb gelezen) er ideeën in zitten waarover ik nog graag met de NS van gedachten zou willen wisselen.” Volgens Neter lijkt het er op dat het wetenschappelijk onderzoek naar NS in oorlogstijd en de gevolgen daarvan, zoals geadviseerd wordt door de commissie Cohen, ‘is afgevlakt of niet zal plaatsvinden’. Ze hoopt nog op ‘een goed gesprek met de NS en de betrokken Joodse organisaties waarin de plooien kunnen worden gladgestreken’.

Sinti en Roma boos
Wie al een gesprek had met de commissie Cohen, dat was Sabina Achterberg van de Vereniging Sinti, Roma en Woonwagenbewoners Nederland (VSRWN). Toch is zij boos en ontevreden over het advies van de commissie Cohen. Het is haar vooral te doen om haar oudtante Zanna (88), die de verschikkingen van de Tweede Wereldoorlog heeft overleefd. Die valt buiten de boot omdat ze niet door NS is vervoerd, maar ook geen kind is van een vervoerd vervolgingsslachtoffer. ‘Tante Zanna heeft haar jonge broer, grootvader, tantes, oom, neven en nichten verloren medewerkers door deze transportdeal. Op dertienjarige leeftijd zijn zij plotseling uit haar leven gerukt en heeft zij tijdens het onderduiken een jaar géén daglicht gezien’, schrijft Achterberg.

‘Dit is onacceptabel’Sabina Achterberg, VSRWN

‘Zelfs kinderen van getransporteerden die na 1945 zijn geboren, die de oorlog en vermoorde familieleden niet hebben meegemaakt, ontvangen een tegemoetkoming, maar ooggetuige tante Zanna die de oorlog heeft meegemaakt en daardoor haar broer en grootvader en anderen heeft verloren, ontvangt niets als kleinkind en zus van de vermoorde slachtoffers’. Achterberg is erg boos. “Dit is onacceptabel!” zegt ze. “Zoals mijn oudtante zijn er meer soortgelijke  voorbeelden. Er zijn van de vermoorde oudjes echt geen partners of kinderen die nog leven, alléén nog kleinkinderen. Die zouden recht moeten hebben op deze tegemoetkoming. Ik zou het ook gepast vinden dat nabestaanden met een speciale pas hun levenslang gratis mogen reizen.”

Achterberg zegt al vele berichten te hebben ontvangen dat nabestaanden het oneens zijn met deze criteria. Sommigen zouden volgens haar al in contact staan met gerenommeerde advocaten. “Wij hebben wel een fijne ontmoeting gehad met de adviescommissie en onze aanbevelingen zijn overgenomen om iets te betekenen voor de kinderloze mensen, tieners en kleine kinderen die geen  nabestaanden hebben om de tegemoetkoming op te eisen en er zullen nog gesprekken volgen.”

Woensdag kwam de commissie Cohen naar buiten met haar advies aan NS over de tegemoetkoming en het gebaar dat het bedrijf kan doen aan vervolgingsslachtoffers. De commissie adviseerde om individuele uitkeringen te geven aan circa zesduizend Joden, Sinti en Roma die in de jaren ’40-’45 direct of indirect door NS zijn vervoerd naar kampen. NS-directeur Roger van Boxtel nam het advies meteen over. Ook gaat er nog gesproken worden over een collectieve tegemoetkoming. De uitvoering van dit alles komt in handen van de commissie Cohen.

Lees ook:
Sabina Achterberg voelt zich niet gekend door NS en eist een plek aan de tafel voor Sinti en Roma. ‘De Sinti en Roma willen ook meepraten in de commissie die moet oordelen wie in aanmerking komt voor financiële compensatie van de Nederlandse Spoorwegen (NS)’. 

Lees ook:
VBV-voorvrouw: ‘NS zet georganiseerd Joods Nederland in de kou’. Ook Flory Neter van het VBV eiste een plek in de commissie Cohen. Zij vond dat er over en niet met de Joden werd beslist.