VBV-voorvrouw: ‘NS zet georganiseerd Joods Nederland in de kou’

Georganiseerd Joods Nederland voelt zich volgens VBV-woordvoerder Flory Neter niet gelukkig met de werkwijze van Nederlandse Spoorwegen (NS) rond de genoegdoening van het bedrijf aan overlevenden van de Sjoa. Sinds een paar maanden is er een onafhankelijke commissie ingesteld onder het voorzitterschap van Job Cohen, oud-burgemeester van Amsterdam. Joodse organisaties verzochten de groep herhaaldelijk om betrokken te worden. Tevergeefs. Momenteel richt de commissie zich nog op de werkwijze rond de tegemoetkoming. Volgens woordvoerder Neter van het Verbond Belangenbehartiging Vervolgingsslachtoffers (VBV) staat georganiseerd Joods Nederland in de kou. “Wij voelen ons geschoffeerd.”

Briefwisseling
Neter stuurde een brief met een dringend verzoek aan de commissie Cohen. Zij kreeg antwoord, maar dan wel onbevredigend. Nadat de NS vorig jaar had toegegeven ‘fout’ te zijn geweest in de Tweede Wereldoorlog en een ‘tegemoetkoming’ te willen geven aan de slachtoffers die destijds naar Westerbork zijn getransporteerd, ging de groep van Cohen aan de slag. Het VBV, JMW en CJO, Joodse organisaties die opkomen voor slachtoffers en nabestaanden, wilden graag gekend worden in het werkproces en gaven dit aan maar worden vooralsnog niet betrokken. Over de exacte werkwijze en manier waarop het gebaar van NS zal plaatsvinden is nog steeds veel onduidelijkheid.

‘Smartengeld’
De commissie is in het leven geroepen om de contouren voor de criteria voor genoegdoening samen te stellen. Wie komt voor eventueel ‘smartengeld’ in aanmerking wie niet? En hoe kan de commissie het meest rechtvaardig te werk gaan? Met kennisorganisaties wordt momenteel onder meer uitgezocht wie de slachtoffers zijn. Flory Neter vertegenwoordigt het VBV, een van de organisaties die hierin samen optrekken. “Ik denk niet dat dit een prima methode is. Bij NS zijn ze onvoldoende op de hoogte van de gevoelens die bij de mensen in onze gemeenschap leven. Wij van het VBV hebben al jarenlang voorwerk gedaan en worden al jaren aan de lopende band door mensen benaderd over de tegemoetkoming van NS. De stemming is bedroevend. We horen dan: NS, daar heb ik geen vertrouwen in, want die wachten toch alleen maar tot we dood zijn.”

Uitsterven
Het VBV, maar ook het CJO, JMW, stonden sinds november klaar om de contouren, werkwijze en criteria van de commissie samen te bepalen, vertelt Neter. “Maar we worden erbuiten gelaten,” zegt ze. “De commissie is momenteel bezig om die punten te bepalen en rondt voor het einde van dit jaar haar werk af. Wij kunnen vooralsnog niets meebepalen. Het is heel kwalijk,” aldus de voorvrouw, die benadrukt dat de slager (volgens Neter NS) zijn eigen vlees keurt. “Het leidt tot misleiding, omdat de doelstellingen door NS [lees: de commissie, red.] zelf worden gemaakt.” Ook sterft de eerste generatie slachtoffers, hoe pijnlijk dit ook klinkt, snel uit. Haast is geboden om de juiste slachtoffers te compenseren, vindt Neter.

Wachten op witte rook
De drie organisaties hebben de commissie dus al per brief benaderd. Neter: “We kregen een bericht terug waarin staat dat de commissie momenteel werkt aan het advies voor de regeling. Ze willen dat ‘het proces zorgvuldig doorlopen wordt’. Voor de zomer wordt dit advies aan NS gegeven en daarna moet nog een keus gemaakt worden voor de aanvraagprocedure. Omdat de regeling nog niet is vastgesteld, kan de commissie geen aanvragen in behandeling nemen, zo schrijven ze aan ons terug.” De groep van Cohen kan dus niet met overlevenden of Joodse organisaties in contact treden. Neter: “Wij moeten wachten op witte rook uit Utrecht, want ze zijn daar nu in conclaaf. Maar ik heb daar helemaal geen begrip voor. Dit is namelijk zo’n verschrikkelijk, pijnlijk onderwerp voor de slachtoffers. Je moet dit daarom met groot respect en met menselijkheid behandelen. Ik voel mij hier ook persoonlijk door geschoffeerd. En met mij voelt de doelgroep zich ook zo.”

Reacties overlevenden 
Het VBV was jarenlang een vereniging voor slachtoffers. Nu deze groep demografisch gezien uitdunt is de organisatie een stichting geworden. Toch vertegenwoordigt Neter nog zeker duizend oud-leden. Het zijn slachtoffers en nabestaanden van slachtoffers van de Sjoa. “Wij krijgen veel geluiden van overlevenden. Het zijn veel verontwaardigde en verdrietige reacties. Zelfs geëmigreerde Joden uit Israël, Amerika en Australië bellen met ons. Ze zijn hartstikke overstuur en reageren met onbegrip.” Neter en haar bestuur delen mee dat zij hun mening delen en dat ze hopen op betere tijden. “Ook zeggen we dat we hopen op compassie vanuit NS voor de getroffenen. In de oorlog werden uitgesloten Nederlanders op transport gezet met NS-treinen. In feite voelt de huidige behandeling voor velen hetzelfde.” De doelgroep heeft de grote wens dat net VBV hen kan vertegenwoordigen, benadrukt Neter.

Sinti en Roma
Het Rode Kruis, Herinneringscentrum Kamp Westerbork, de Sociale Verzekeringsbank en het NIOD praten momenteel wél met de commissie. Neter vind dit ‘onbegrijpelijk’. “Zij hebben in directe zin niets met de getroffenen te maken. Kijk, dat je als commissie met deze organisaties historisch onderzoek verricht, dat kan ik me het wel voorstellen dat ze meedoen. Maar door alleen met deze clubs te praten schoffeer je de slachtoffers nog veel meer.” De Sinti en Roma worden volgens haar waarschijnlijk ook niet betrokken. In de oorlog werden enkele honderden van hen door NS gedeporteerd. Eerder beklaagde voorvrouw Sabina Achterberg van de Vereniging Sinti Roma en Woonwagenbewoners Nederland (VSRWN) zich erover dat zij en andere leden uit haar gemeenschap zich niet gekend voelden.

‘Sigaar uit eigen doos’
Wat moet de commissie nu doen? vroegen we aan Flory Neter. “Ons betrekken bij het traject om gezamenlijk de criteria en de hoogte van het schadevergoedingsbedrag te bepalen,” antwoordt de VBV-woordvoerder. Er zou volgens haar een kleine 2,5 miljoen euro aan ‘smartengeld’ beschikbaar zijn. “Daarvan zou vier ton naar het Holocaust Museum in wording gaan. Nou, het is dus duidelijk: wij betalen ons eigen Holocaustmuseum. Directeur Emile Schrijver van het museum zal er bij mee zijn, maar ik voel mij dubbel gepakt. Dat is toch een sigaar uit eigen doos.”

Andere organisaties
Jonet.nl sprak met het CJO. Vicevoorzitter Ronny Naftaniel verklaart dat de commissie nu in voorbereiding is en dat partijen als het NIOD nodig zijn om te bepalen hoe de werkwijze er straks uit zal zien. Volgens Naftaniel is er goed contact met het VBV, maar spreekt Neter niet namens het CJO. Het JMW was niet bereikbaar voor commentaar. De commissie is ook om een reactie gevraagd. Deze komt binnenkort.

Reactie NS
De NS wilde een aantal dingen verduidelijken. ‘NS heeft juist bewust gekozen voor een commissie die onafhankelijk is en niet voor een commissie met vertegenwoordigers van diverse groepen. Juist omdat dé Joodse gemeenschap niet bestaat’, aldus een woordvoerder in een verklaring, die benadrukt dat er sprake is van een ‘tegemoetkoming’. Ook is het bedrag dat Neter noemt volgens NS ‘uit de lucht gegrepen’. ‘Daarbij is er ook absoluut geen sprake van dat geld bedoeld voor de tegemoetkoming naar het Holocaustmuseum gaat. Dat NS partner is van het Holocaustmuseum staat hier los van’.