Onderzoek naar nazi-gedrag onder militairen stukgelopen door tegenwerking

Twee onderzoeken van Defensie naar nazi-gedrag in de krijgsmacht zijn zodanig tegengewerkt dat ze zijn stukgelopen. Toch zijn er neo-nazi’s in het Nederlandse leger actief. Zo werd in een WhatsApp-groep gesproken over ‘teringjoden’ en ‘negers’, en brachten militairen op een Duits oefenterrein volgens een hoorverslag vaak de Hitlergroet, ook in uniform. Niettemin oordeelde een onderzoekscommissie tot twee keer toe dat er niets aan de hand was. Dit alles meldt NRC in een artikel.

KMA in Breda

De krant kreeg een geluidsfragment in handen waarop klasgenoten van de de militaire officiersopleiding KMA in Breda met elkaar spreken over het wissen van alle berichten in hun WhatsApp-groep. Al jaren gaan er berichten in de groep rond over nazi’s, Joden, hakenkruizen en concentratiekampen. Mensen van kleur worden ‘apen’, ‘negers’ of ‘zwartjoekels’ genoemd. Een wat oudere cadet gaf aan dat er berichten in de groep stonden ‘die niet zo netjes zijn’. Daarom moest alles verdwijnen.

Onderzoek ingesteld

“Als je je app verwijdert, als je eruit stapt, is er meteen een optie dat je ook al je media verwijdert. Doe dat dan ook,” aldus de cadet tegen de groep, in november 2018. Niemand verliet het lokaal zonder zijn of haar telefoon te laten controleren, aldus NRC. Twee weken daarna liet toenmalig Defensie-staatssecretaris Barbara Visser (VVD) de Centrale Organisatie Integriteit Defensie (COID) onderzoek doen naar het delen van ‘afbeeldingen van pornografische en racistische aard en met verwijzingen naar nazi-Duitsland’ op de KMA.

Ollongren

Ook kwam er een tweede onderzoek naar ‘ontoelaatbare uitingen in relatie tot nazi-Duitsland’ bij de Luchtmobiele Brigade. De aanleiding voor de actie van Visser was een melding van de Militaire Inlichtingen en Veiligheidsdienst (MIVD) over de aantrekkingskracht die het leger heeft op rechts-extremisten. Die zouden naar Defensie willen om zich op een ‘rassenoorlog’ voor te bereiden. Daarom stelde minister Kajsa Ollongren van Defensie later nog een meldpunt in waar personeel incidenten en signalen kan melden.

Bergen-Belsen

De onderzoeken liepen intussen, maar over de afhandeling en uitkomsten ervan werd na afloop weinig bekend. NRC wilde weten wat de resultaten waren. ‘Verslagen, afbeeldingen en heimelijke geluidsopnamen tonen dat beide onderzoeken intern zijn tegengewerkt, vastliepen en vrijwel niets opleverden’, schrijft de krant, die melding maakt van oude Duitse marsmuziek en een filmpje van marcherende SS’ers op iemands telefoon in de Duitse legerbasis Bergen-Hohne. Daar, bijna vier kilometer van concentratiekamp Bergen-Belsen, oefent de Luchtmobiele Brigade samen met de Bundeswehr.

‘Teringjoden’

Op de basis is tijdens de oefening ook serieus de Hitlergroet gebracht. Ook is bij iemand een hakenkruis op de rug getekend met Nivea zonnebrandcreme. In een WhatsApp-groep gaan berichten rond. ‘Zwart-wit foto’s van uitgemergelde mannen in concentratiekampen worden becommentarieerd met „ze hadden iig geen obesitas” of „chillen with the boys”. Op nieuws over de gemeente Amsterdam reageert een cadet: „Teringjoden zeg, sippe lui”,’, aldus NRC. ‘Mannelijke cadetten wisselen foto’s van nazi’s die ze ‘knap’ vinden. Een cadet plaatst een foto van een SS’er die hij aan zijn kapper gaf, waarbij hij zei: ‘Dit wil ik’. Nazivlaggen heten mooie attributen. Op ‘Sieg heil’ reageert niemand bevreemd’.

Geen correctie

Van onderling corrigeren is geen sprake. De onderzoekscommissie van de COID ondervond echter tegenwerking. Er heerste in de groep een soort omerta en alle verdachte signalen of beelden waren tijdens het onderzoek verdwenen. Zelf komen de onderzoekers vaak tot het oordeel dat de militairen in kwestie ‘gemanipuleerd kunnen zijn’ door anderen of mogelijk andere redenen kunnen hebben voor hun gedrag. Er wordt naar uitwegen en excuses gezocht. Een soldaat die misstandden meldde werd gepest door de rest, waarna hij zijn melding introk.

Geen aangifte

Toch was er voldoende bewijs om aangifte te doen, maar dat heeft Defensie nagelaten. Volgens woordvoerders van het ministerie is er ‘incidenteel’ een Hitlergroet gebracht. ‘De commissie “heeft niet kunnen vaststellen door wie, waar en wanneer dit precies is gebeurd. Om die reden is geen aangifte gedaan”.’, aldus de krant. Een cadet van toen wilde anoniem spreken en legde uit dat grappen uit de hand gelopen waren en dat geen van de cadetten er nazistisch gedachtegoed op nahoudt. Wel geeft hij later toe dat de uitlatingen ‘echt racistisch’ waren.

Willekeur

Volgens terrorisme-expert Jelle van Buuren van de Universiteit Leiden heeft de Nederlandse krijgsmacht geen eenduidige aanpak van extreem-rechts binnen de eigen gelederen. “De MIVD en de marechaussee zijn serieus bezig met de bestrijding van extreem-rechts, maar bij andere legeronderdelen is dat niet of nauwelijks het geval. Wat door de ene leidinggevende als volstrekt onacceptabel wordt gezien, wordt door een ander afgedaan als grapjes van mannen onder elkaar.”

Gevaarlijke grapjes

Volgens Van Buuren heeft Nederland baat bij één helder beleid. “In een aantal buurlanden maken ze daar serieus werk van. Zo is het Duitse leger heel expliciet gaan benoemen waar de grenzen liggen en heeft het bepaalde liederen zoals het Panzerlied [een militair lied uit de ns-tijd dat verboden is in Duitsland maar gezongen werd door de Nederlanders, red.] verboden.” Sociaal psycholoog Kees van den Bos van de Universiteit Utrecht deed onderzoek naar extreem-rechts in Defensie. “Dit soort ‘grapjes’ zorgt voor een positieve associatie met het afschilderen van andere bevolkingsgroepen als minderwaardig. Zulke ‘humor’ is ontzettend gevaarlijk. Zeker voor cadetten die straks troepen moeten gaan aanvoeren in moeilijke gebieden,” zegt hij.

Lees ook:
Nederland en Israël zetten samenwerking defensie voort
In Tel Aviv zijn donderdag afspraken gemaakt over de toekomst van de defensiesamenwerking tussen Nederland en Israël. Daarbij is een Memorandum of Understanding getekend dat het raamwerk vormt voor die samenwerking. Dit gebeurde tijdens de bilaterale gesprekken die Defensie jaarlijks met Israël voert. De samenwerking tussen Nederland en Israël is vooral gericht op het uitwisselen van kennis.