Overlevenden van de Sjoa bereiken hogere leeftijd

Dat blijkt uit een opmerkelijke publicatie van Leidse en Israëlische onderzoekers in PLOS ONE.

Van alle genocides in de 20e eeuw leidde de Holocaust tot het hoogste aantal slachtoffers. Zes miljoen Joden in Europa vonden de dood. Wie kans zag om aan de dood te ontsnappen, leed onder voortdurende stress, honger, en gebrek aan medische zorg. Heeft dat lijden gevolgen voor later? De lange-termijneffecten op de levensverwachting zijn nu voor het eerst in een grootschalige studie onderzocht. Het moment van overlijden is een eenvoudige maar harde uitkomst.

De Israëlische onderzoekers Abraham Sagi-Schwartz en Shai Linn kregen samen met de Leidse hoogleraren pedagogiek Rien van IJzendoorn en Marian Bakermans-Kranenburg inzage in het databestand van de Israëlische overheid van alle immigranten uit Polen met een geboortejaar tussen 1919 en 1935. De groep die vóór 1939 naar Israël immigreerde, en dus tijdig uit Europa was ontsnapt, werd vergeleken met de groep die tussen 1945 en 1950 het huidige Israël binnenkwam. Zij waren tussen de 4 en de 19 jaar oud toen de onderdrukking begon, en hadden de gruwelen van de Holocaust in een of andere vorm de volle periode van de Tweede Wereldoorlog meegemaakt. Ruim de helft van de in totaal meer dan 55.000 betrokkenen bij het onderzoek is intussen overleden.

Op grond van de exacte datum van overlijden vergeleken de onderzoekers de gemiddelde levensverwachting van de twee groepen. Van IJzendoorn: “Tot onze verbazing  stierven overlevenden van de Holocaust niet eerder dan de anderen, maar werden ze juist gemiddeld wat ouder: ruim 6 maanden. Het effect was er alleen voor mannen; vrouwen bereikten zoals gebruikelijk een hogere leeftijd dan mannen, maar voor hen maakte het geen verschil of ze de genocide in Europa hadden meegemaakt of niet.” Voor de mannen was het effect het kleinst in de jongste groep. Voor adolescenten tijdens de Holocaust (10 tot 15 jaar in 1939) was de levensverwachting van Holocaust overlevenden 10 maanden extra, en de oudste groep (leeftijd 16 tot 20 jaar in 1939) werd gemiddeld zelfs 18 maanden ouder.

De resultaten zijn heel onverwacht, omdat uit tal van onderzoeken blijkt dat stress in de jeugd tot meer ziekte leidt op latere leeftijd en een lagere levensverwachting. Bakermans-Kranenburg: “De onverwachte langere levensduur van mensen die de Holocaust hebben doorstaan, kan misschien worden verklaard door hun bijzondere veerkracht. Alleen de allersterksten hadden een kans om de genocide te overleven, al waren kracht en moed bepaald geen garantie om het er levend af te brengen. Hun bijzondere conditie kan, samen met relatief gunstige omstandigheden na de Holocaust, bijdragen aan hun hoge levensverwachting.”

Posttraumatische groei is een tweede mogelijke verklaring, aldus Van IJzendoorn. Van posttraumatische groei wordt gesproken als mensen na een trauma hun bestaan als extra waardevol beschouwen, en zo gelukkig zijn met het leven dat het hun gezondheid te goede komt. “De onverwachte resultaten wijzen in elk geval op de opmerkelijke veerkracht van mensen die genocides overleven.”

Bron: Universteit Leiden