Doodskus – column Boris Dittrich

Intersectionaliteit of kruispuntdenken [hierbij hangen verschillende vormen van maatschappelijk onrecht en maatschappelijke ongelijkheid met elkaar samen, red.] kan zichzelf flink in de staart bijten. Dat ondervindt Boris Dittrich steeds vaker. De schaduwkanten ervan worden zichtbaar, zeker nu pro-Palestijnse groepen andere onderwerpen kapen. ‘Organiseer je eigen demonstratie!’

Jarenlang heb ik geloofd in de kracht van intersectionaliteit. Daaronder verstond ik betrokken zijn bij andere onderwerpen dan wat mij het meeste aangaat, simpelweg omdat ik geïnteresseerd ben in het lot van andere mensen. Dus juichte ik het toe als Joden zich schaarden achter sommige eisen van Black Lives Matter of wanneer homo’s zich inzetten voor vrouwenrechten.

Nadelen

Minderheidsgroepen hebben gemeen dat ze hun plek moeten bevechten in een door de meerderheid gedomineerde wereld. Ze ondervinden vaak dezelfde nadelen: onzichtbaarheid, achterstelling, soms zelfs discriminatie. Goed om dezelfde systemen te bevechten, samen sta je sterker. Op individueel niveau heeft iemand meerdere identiteiten: je kunt wit zijn, arm, hoogopgeleid, een stadsmens, een vrouw, heteroseksueel, alleenstaand en/of oud. Op verschillende manieren beinvloeden die identiteiten de manier waarop je in het leven staat en te maken krijgt met dominante groepen en machtsposities.

Schaduwkant

Toch bekruipt me de laatste jaren enig ongemak en zie ik de schaduwzijde van te ver doorgevoerde intersectionaliteit. Hoe meer groepen met een eigen identiteit en focus zich bezig gaan houden met andere groepen en doelstellingen , wellicht uit goedbedoelde solidariteit, hoe groter de kans dat het einddoel diffuus wordt. De eigen identiteit kan verwateren en ook het doel waarmee men zich solidair verklaart raakt aangetast door die andere focus.

Thunberg

Voor mij was een duidelijk voorbeeld: toen Greta Thunberg een maand na 7 oktober 2023 op het Museumplein op een grote klimaatmanifestatie met een Palestijnse sjaal om aandacht ging vragen voor de Palestijnse zaak. Over de aanslag van Hamas op Israël, over de moord en de ontvoering van zovele Israëli’s sprak ze niet. ‘He’, dacht ik, ‘wat gebeurt hier? Dit is niet mijn strijd. Hier loop ik niet warm voor.’ Meteen werd de manifestatie over klimaatverandering voor mij besmet.

Limmoed

Afgelopen zondag mocht ik spreken op het Limmoed-festival in Amstelveen. Mijn inleiding ging over antisemitisme en hoe progressieve politieke partijen zich daartegen te weer moeten stellen. Vanuit de zaal waren er veel vragen, onder andere over de vrijheid van demonstratie en waar de grenzen liggen. Een vrouw stond op en vertelde dat ze de dag ervoor vol goede moed naar de Feminist March 2025 op de Dam was gegaan. Ze wilde zich sterk maken voor vrouwenrechten.

Maar op het podium begon iemand ‘Free Palestine’ te roepen. Vlakbij stond een groep demonstranten die met een Palestijnse vlag begon te zwaaien en ‘From the river to the sea’ riepen. De Joodse vrouw voelde zich niet veilig meer. “Huilend ging ik naar huis,” vertelde ze. “Mijn strijd voor vrouwenrechten werd me afgepakt.”

Vervaging

Het zijn zo maar twee voorbeelden die me raken en me doen beseffen dat intersectionaliteit zichzelf in de staart kan bijten. Wegen de voordelen van ‘samen sterk’ op tegen de nadelen van vervaging van doelen? Het speelt met name bij demonstraties. Je zou van organisatoren mogen verwachten dat ze er op toezien dat hun demonstratie niet wordt gekaapt door anderen die hun eigen doel nastreven. Die organisatoren zouden moeten optreden, corrigeren, het woord ontnemen en publiekelijk laten zie dat ze dit niet toestaan.

De kapers vertonen parasitair gedrag door mee te liften op het werk van anderen. Organiseer je eigen demonstratie! Maar als de organisatoren niet tegen de kapers optreden, dan laten ze dus toe dat hun doel vermengd wordt. Prima als ze dat willen, maar het gevolg kan wel eens verminderde steun zijn voor het oorspronkelijke doel.

‘Kan de overheid daar dan niet tegen optreden?’ vroeg iemand anders uit de zaal.

Dat lijkt me niet. Het recht op demonstratie is een groot goed en een belangrijk grondrecht. De overheid moet zoveel mogelijk bij de inhoud ervan wegblijven. Veelal zijn demonstraties juist tegen overheidsbeleid gericht en censuur moet vermeden worden. De overheid moet zich alleen concentreren op logistieke vraagstukken zoals de verkeersveiligheid.

Strafbaarheid

Uiteraard kan de overheid wel optreden als er strafbare uitingen tijdens de demonstratie plaatsvinden. De strafbaarheid is overigens lastig ter plekke door de aanwezige politie te beoordelen en komt meestal achteraf via camerabeelden vast te staan.

Ik hoop maar dat organisaties die een demonstratie gaan organiseren, zich bewust worden dat uitingen van groepen met een andere doelstelling wel eens een ‘kiss of death’ kunnen zijn.