Pim de la Parra, een veelzijdig cineast – in memoriam

Een bonte aaneenschakeling van hoogte- en dieptepunten. Zo kan de carriere van regisseur Pim de la Parra worden genoemd. De Surinaams-Nederlandse cineast van Joodse komaf overleed afgelopen vrijdag op 84-jarige leeftijd, omringd door zijn twee dochters. De la Parra stond bekend om de licht erotische speelfilm Blue Movie en de romantische komedie Wan Pipel, maar heeft meer werk op zijn naam staan. Later was hij columnist voor De Ware Tijd en de Parbode.

Pim De la Parra werd op 5 januari 1940 geboren als oudste kind in een Joods gezin in Paramaribo. Hij had nog een jongere broer en was een neef van advocaat Gerard Spong. De De la Parra’s zijn nazaten van van Sefardische Joden die in de zeventiende eeuw naar Suriname kwamen, toen een wingewest van Nederland. De la Parra had geen Joodse opvoeding en kende het Jodendom echter niet. Hij werd groot in de protestantse Evangelische Broedergemeente en vind zich later in het Boeddhisme.

Opa Joods

“Ik heb pas laat in mijn legen een synagoge van binnen gezien,” biechtte De la Parra later op in het Salto-tv-programma Brasa van wijlen Roy Ristie. De la Parra’s grootvader was bewust Joods en werkte als apotheker in zijn eigen zaak. De vader De la Parra runde een cosmeticawinkel en bezat een medicijnengroothandel. Toen Pim De la Parra zeven jaar oud was, overleed zijn moeder plotseling, waarna vijf tantes hem grootbrachten. Zij hebben hem en zijn broer liefdevol grootgebracht.

Naar Holland

Als jongen las De la Parra filmbladen en zo raakte hij geinteresseerd in films. Ook keek hij graag naar Italiaanse films van Frederico Fellini en Pier Paolo Pasolini. Hij richtte zijn vizier al op Hollywood, maar zijn vader raadde hem aan om naar Nederland te gaan. Dat deden meer Surinaamse studenten destijds. De La Parra ging naar Amsterdam voor een studie in politieke en sociale wetenschappen, maar stapte in 1962 over naar de Nederlandse Filmacademie. Daar ontdekte hij dat er weinig belangstelling was voor regisseur Joris Ivens.

Nieuwe lichting

In de jaren zestig en zeventig stond een nieuwe Nederlandse generatie cineasten op die het gezapige filmlandschap eens flink opschudden. Tot De la Parra’s studiegenoten behoorden onder andere Frans Brommet, Robby Müller en Jan de Bont. Met met Nikolai van der Heyde en Gied Jaspars richtte De la Parra het filmtijdschrift Skoop op. Vanaf 1965 regisseerde en produceerde hij films met producent Wim Verstappen met hun productiehuis Scorpio Films. Samen vormden ze het duo Wim & Pim.

Blue Movie

De twee debuteerden in 1966 met De minder gelukkige terugkeer van Joszef Katus naar het land van Rembrandt, waarna een aantal low budgetfilms zou volgen. De grote doorbraak kwam in 1971 met Blue Movie, een licht erotische speelfilm die in de gewone bioscopen te zien was. De filmkeuring werd daarmee om zeep gebracht. In de kranten werd echter schande gesproken over de vele naakt- en seksscenes met Carry Tefsen en Hugo Metsers II, maar het publiek trok zich daar weinig van aan. Uiteindelijk bezochten 2,3 miljoen mensen de film, die een kaskraker werd.

Wan Pipel

Scorpio Films begaf zich halverwege jaren zeventig in Suriname, waar De la Parra zijn meesterwerk Wan Pipel zou maken. De speelfilm over een onmogelijke liefde tussen een creoolse jongen en hindoestaans meisje gaf een goede inkijk in de Surinaamse samenleving, waar verschillende bevolkingsgroepen met en naast elkaar moeten leven. Het werd tevens de eerste speelfilm van eigen boden na de onafhankelijkheid van 1975 en was de doorbraak van de Surinaamse acteur Borger Breeveld. Ook Willeke van Ammelrooy speelde erin mee.

Bloot in films

De begroting van Wan Pipel werd ver overschreden en de verwachte bezoekersaantallen werden bij lange na niet gehaald. De ruzie die als gevolg hiervan tussen Pim & Wim ontstond, betekende het einde voor Scorpio Films, dat ook faillissement moest aanvragen. Hoewel De la Parra zich had vertild aan Wan Pipel stond hij op de kaart als een van de meest toonaangevende regisseurs in Nederland. Er volgden meerdere films, zoals Dirty Picture (1980), waarin hij zichzelf naakt op een hobbelpaard liet filmen. Het was in de tijd dat bloot in Nederlandse films eerder regel dan uitzondering was.

Tijdsgeest

“We lieten zien dat seks bij het leven hoort, dat bloot iets normaals is. Natuurlijk was het ook wel leuk om een beetje te provoceren,” zei De la Parra later in een interview met NRC in 2019. “Onze films weerspiegelden de tijdgeest.” Hoewel Blue Movie hem miljoenen guldens opleverde en Wan Pipel in Suriname tot in lengte van dagen populair was, en is (de film wordt nog ieder jaar op 25 november, de Onafhankelijkheidsdag, vertoond) en hij in Duitsland een editie van Tatort maakte, kwam de loopbaan van De la Parra begin jaren tachtig in een ander vaarwater terecht. Hij scheidde van zijn vrouw Lies Oei en verhuisde naar Aruba.

U-bocht

Op het tropische eiland leed De la Parra een armoedig bestaan. Tot 1983 stuurde zijn vader hem vijftienhonderd gulden in de maand. Hij leerde Djoeke Veeninga kennen, met wie hij een lange afstandsrelatie over zee begon. Toen Suriname een deviezenbeperking instelde, stopte de financiële steun uit Paramaribo. De la Parra ging in 1985 terug naar Nederland en maakte de comebackfilm Paul Chevrolet en de ultieme hallucinatie (1985). De film kreeg lovende kritieken en werd geselecteerd voor het hoofdprogramma van het Filmfest Berlin. 

Minimal movies

In de tweede helft van de jaren tachtig was De la Parra helemaal terug in de Nederlandse filmwereld. Na de grotendeels op Bonaire opgenomen film Odyssee d’amour (1987), met een productie met een budget van 1,3 miljoen gulden, begon hij in 1988 met wat de regisseur minimal movies noemde. De la Parra nam in korte tijd en met minimale middelen speelfilms op. De eerste hiervan was Lost in Amsterdam (1989). De la Parra werkte hierbij soms onder de naam Ronald da Silva. Vaak haalden deze films de bioscopen niet.

Boeddhisme

De la Parra verhuisde in 1996 terug naar Paramaribo, deels om zijn hoogbejaarde vader te verzorgen. De la Parra’s leven was ondertussen een aaneenschakeling van zakelijke successen en faillisementen geworden. Ook kreeg hij te maken met een nieuwe echtscheiding en in 2002 overleed zijn zoon Pimm Jal de la Parra door zelfmoord. De regisseur vond echter rust in het Boeddhisme, dat hem leerde omgaan met innerlijke zelfbeheersing en het innerlijke bewustzijn. Ook had hij veel aan de lessen van de bekende Vietnamese monnik Thich Nhat Hanh. In 2005 richtte hij de Surinaamse filmacademie op. Hij was voorzitter en Birger Breeveld secretaris.

Gelauwerd

Pim de la Parra werd met de jaren gelauwerd. De la Parra kreeg in 1991 op de Nederlandse Filmdagen de speciale juryprijs voor zijn gehele oeuvre. In 2008 ontving hij in Paramaribo de Gouden Kalf-speld van het Nederlands Film Festival voor zijn gehele oeuvre en in 2010 verscheen de documentaire Parradox van In-Soo Radstake over De la Parra. Deze documentaire, een coproductie met de toen nog bestaande Joodse Omroep, ging in première tijdens het IDFA. President Chan Santokhi benoemde De la Parra in 2021 tot Officier in de Ereorde van de Gele Ster.

Genoeg is genoeg

Na het oprichten van de Surinaamse Filmacademie maakte De La Parra nog een aantal films, waarna hij zei: genoeg is genoeg. In zijn column in het Surinaamse dagblad De Ware Tijd maakte hij in 2017 bekend te zijn gestopt. ‘Vandaag heb ik na rijp beraad besloten mijn ultieme droom op te geven’, schreef hij, doelend op nog een grote speelfilm die hij in Suriname wilde maken, waar hij het budget niet voor rondkreeg. Ook schreef hij nog een column in het maandelijkse magazine Parbode.

‘Niets heeft betekenis’

De la Parra had naast zijn overleden zoon Pimm Jal de la Parra (1966) twee dochters: de actrice Bodil de la Parra (1963) met Lies Oei, en de cabaretière Nina de la Parra (1987) met Djoeke Veeninga. Pim de la Parra is de grootvader van rapper Gotu Jim. De regisseur overleed vrijdag op 84-jarige leeftijd. Toen Roy Ristie in zijn tv-programma aan hem vroeg hoe hij herinnerd wilde worden, zei De la Parra: “Ik ben wat ouder geworden en in gaan zien dat dingen er niet toe doen, dat niets betekenis heeft. Ik heb iets ontdekt waar je niets aan hebt.”