Prominente Joodse Eindhovenaar Hans Noach (85) overleden

YouTube

Hans Noach, een van de prominente overlevenden van de Sjoa uit Eindhoven, is niet meer. Hij stierf dinsdag op 85-jarige leeftijd, een maand na de dood van zijn geliefde echtgenote Ruth. Noachs vader was werknemer in de Philips-fabriek en werd in de Tweede Wereldoorlog lang uit de handen van de bezetter gehouden, omdat president Frits Philips zijn Joodse werknemers wilde beschermen. Hans Noach kwam uiteindelijk in Auschwitz terecht, dat hij overleefde. Tot op hoge leeftijd vertelde hij over zijn overlevingsverhaal aan belangstellenden waaronder kinderen.

Zelf kiezen
Noach werd geboren op 4 december 1934 in een Philipsgezin. Zijn jeugd was net als die van zijn Eindhovense leeftijdsgenootjes. Buitenspelen in de Sint Catharinastraat, de wijk verkennen en iedere dag naar school gaan. Dit bleef zo tot aan de oorlog, die het leven voor de jongen drastisch veranderde. Hans moest samen met zijn twee broers en zus een Jodenster dragen en ging in Eindhoven naar een speciaal opgerichte Joodse school. Tijdens de Jodenvervolging stond het gezin voor gewichtige keuzes. Zijn ouders waren vrijzinnig ingesteld. Zo mocht de achtjarige Hans zelf kiezen of hij wilde onderduiken, of met het gezin mee zou gaan naar kamp Vught. Hij koos voor het laatste.

Belangrijke factor
“Je slaat door de oorlog een essentieel deel van je jeugd over. Mijn latere vrouw Ruth moest als Joods meisje drie jaar onderduiken, alleen. Mijn vader en alle Joodse Philipsmedewerkers moesten in 1943 mee naar kamp Vught, onder valse voorwendselen. Wij volgden als gezin, onder valse voorwendselen. Ik verloor tijdens als jongen in het kamp iedere verbinding met het leven van een gewoon kind,” aldus Noach later. “Het zelf beleven, tijdens een van de meest ingrijpende oorlogen in de laatste honderd jaar, dat heeft onze denkwijze tot op de dag van vandaag blijvend beïnvloed. De Tweede Wereldoorlog is een belangrijke factor bij al wat zich nu nog afspeelt in onze wereld.”

Frits Philips
In de bange jaren ’40-’45 stond de Eindhovense gloeilampenfabriek Philips onder toezicht van de bezetter. President Frits Philips gebruikte de belangrijke taak van zijn bedrijf echter als machtsmiddel tegenover de nazi’s. De speciale werkplaats die hij in kamp Vught moest opzetten, ging dankzij hem samen met iets betere arbeidsomstandigheden voor de Joodse gevangenen. Zelfs wanneer de stille sabotageacties ertoe leidden dat de 496 Joodse Philipswerknemers alsnog samen met hun gezinnen naar Polen gedeporteerd werden, bleef hun directeur hen op de achtergrond helpen.

Dr. Mengele
Ook Hans Noach werd afgevoerd naar het Oosten, waar hij na een tocht in beestenwagens in Auschwitz belandde. Hij werd toevallig niet vermoord. “Alle kinderen, uitgezonderd dwergen, tweelingen en de Philipskinderen, werden in Auschwitz-Birkenau direct gedood. Ik verbleef in de kinderbarak, waar dokter Mengele zijn medische experimenten hield. Aangekomen in deze hel veranderen alle gedragspatronen voor eenieder die het hoop te overleven. De ons aangeleerde gevoelens van schaamte en puriteinse opvoeding zijn na aankomst in een dag in de rook van de crematoria van Birkenau opgegaan.”

Familieleden vermoord
Noach zag vader en oudere broers na vertrek uit kamp Vught nog eenmaal. Dat gebeurde toen de trein even stopte tijdens de vier dagen durende tocht naar Polen en ze even uit konden stappen. In Auschwitz lukte het Noach om te overleven en na de bevrijding van het vernietigingskamp kwam hij via een omzwerving (Roemenië, Polen, Rusland en per boot naar Marseille) terug in Eindhoven. Kort voor de bevrijding mochten hij en zijn zusjes afscheid nemen van hun moeder, die op sterven lag. Zijn twee broers kwamen om tijdens een ziekentransport naar Dachau en zijn vader is in een van de kampen gestorven. Dit laatste werd Noach pas na 45 definitief duidelijk.

Philips-Joden
Frits Philips zorgde er samen met naaste medewerkers voor dat tachtig procent van de Joodse Philipsmedewerkers de oorlog overleefde. Overlevende Noach stichtte later in Israël samen met de eveneens Nederlandse Ruth Roos zijn eigen gezin. Hij vertelde nog altijd zijn verhaal aan belangstellenden en schoolklassen. “Ik ben er altijd trots op geweest een geboren Eindhovenaar te zijn en dat speciaal dankzij een van de grootste persoonlijkheden uit Eindhovens  verleden en de Nederlandse historie,” zei hij een paar jaar geleden tijdens een speech.

‘Nederlandse Schindler’
Noach had groot ontzag voor Frits Philips, de man die zovele Joden heeft kunnen helpen. “De hele wereld kent het verhaal van de Duitse industrieel Schindler van de film ‘Schindlers List’, die velen heeft gered, maar hier in Eindhoven was een mens van niet minder groot formaat en dat is ‘meneer’ Frits Philips die een grote rol heeft gespeeld bij het redden van zijn Joodse employees.” De simpele feiten zijn dat ondanks de ontbering van de Joodse Philipsgroep min of meer tachtig procent de Sjoa heeft overleefd, terwijl van het gehele Nederlandse Jodendom tachtig procent  het niet heeft gered.

Noach: ‘Van de vijftien Nederlandse kinderen zijn er tien uit Birkenau teruggekomen en ik noem ons daarom ‘museumstukken’. Frits Philips’ inzet, samen met zijn nabije medewerkers ,is aanleiding geweest dat de staat Israël in 1996 hem de ere titel ‘Rechtvaardigen onder de Volkeren’, met een medaille en oorkonde hebben aangeboden tijdens  een plechtigheid in de Israëlische Ambassade te Den Haag. Daarbij had ik het voorrecht  hem te mogen bedanken uit naam van de overlevenden.”

Collaborateur? Neen
Aan de vooravond van de plechtigheid in 1996 zag Noach op de Nederlandse televisie een vraaggesprek met een geschiedkundige die die Philips aanraadde de onderscheiding niet aan te nemen, want Philips ‘had ook verdiend aan de Duitsers’. Volgens Noach begreep de wetenschapper ‘totaal niet dat, indien Frits Philips al zijn fabrieken had gesloten om niet samen te werken met de Duitsers, duizenden mensen op straat zouden komen te staan zonder eten voor hun families, oftewel het zou kunnen lopen in  tienduizenden’. Waren anderen dan ook geen collaborateurs? Noach: “De uitspraak van die professor laat blijken dat hij niet begreep dat ook bij principes je een veertje moet laten of zoals ik dat op een eenvoudige wijze definieer: Ik ben er nooit in geslaagd principes op de boterham van mijn kinderen te smeren!”

Hans Noach overleed woensdag in Israël. Dat gebeurde een maand na het overlijden van zijn geliefde echtgenote Ruth, met wie hij decennialang samen was geweest en een gezin heeft gesticht. Noach laat in Eindhoven, Nederland en Israël vele nabestaanden na. Voor zijn vermoorde familieleden zijn in de Sinta Catarinastraat in Eindhoven struikelstenen gelegd, iets waar Noach zeer blij mee was. Hij is 85 jaar oud geworden.

De Philipslampen beïnvloedden het lot van het gezin Noach


Lees ook:
Joodse Gemeente Eindhoven krijgt rabbijn
De komst van een 28-jarige rabbijn moet de Eindhovense Joodse gemeenschap nieuw leven inblazen. “Het is nu of nooit,” vertelt de voorzitter van de Nederlands-Israëlitische Hoofdsynagoge Brabant aan het Eindhovens Dagblad.

Stolpersteine in Eindhoven gedigitaliseerd
Via een app kunnen de stenen van alle 251 vermoorde Eindhovense Joden worden bekeken. De stenen herdenken hen die in de bange jaren ’40-’45 door de nazi’s werden gedeporteerd en vermoord in de concentratiekampen. 

Categorie: |

Home » Achtergrond » In memoriam » Prominente Joodse Eindhovenaar Hans Noach (85) overleden