Rutte biedt excuses aan voor houding Nederlandse overheid tijdens Sjoa

Premier Mark Rutte (VVD) heeft publiekelijk zijn excuses aangeboden voor de lakse houding van het Nederlandse overheid tijdens de Jodenvervolging en de Sjoa. Dat deed hij zondag tijdens de Nationale Auschwitzherdenking in Amsterdam. Als vanouds waren daar vertegenwoordigers van de Joden, Sinti en Roma, en andere vervolgde groepen aanwezig, evenals bestuurders en andere prominenten. Rutte werd na de excuses omhelsd door voorzitter Jacques Grishaver van het Nederlands Auschwitz Comité (NAC). Die noemt het gebaar van de premier ‘fantastisch’. Anderen spreken van een ‘historisch moment’.

Woorden van Rutte
“Nu de laatste overlevenden nog onder ons zijn, bied ik vandaag namens de regering excuses aan voor het overheidshandelen van toen. Dat doe ik in het besef dat geen woord zoiets groots en gruwelijks als de Holocaust kan omvatten,” aldus Rutte in het Wertheimpark. Hij wees op het antisemitisme, dat na 75 jaar nog ‘onder ons’ is. “Juist daarom moeten we voluit erkennen wat er destijds is gebeurd en dat ook hardop uitspreken.” Toen het gezag een bedreiging werd, zijn overheidsinstanties tekortgeschoten. “Te veel Nederlandse functionarissen voerden uit wat de bezetter van hen vroeg. Anderen verdroegen het grote kwaad in de hoop nog iets goeds te kunnen doen; wat soms lukte, maar veel vaker niet.”

Grishaver uitbundig
Na de toespraak stapte Rutte van de bühne af. Hij werd omhelsd door NAC-voorzitter Jacques Grishaver. Na afloop van de herdenking noemde die het gebaar van de premier ‘fantastisch’. Hij is blij en noemt het ‘een opluchting’ voor een kleine groep nog in leven zijnde overlevenden. “We hebben er 75 jaar op moeten wachten. De premier heeft geschiedenis geschreven, hij is onze held,” aldus Grishaver. Het Centraal Joods Overlag (CJO) is minder uitbundig, maar is zeker ook tevreden. Zo twitterde de Joodse parapluorganisatie: ‘De excuses zijn laat, veel nabestaanden zijn overleden, maar helpen, na 75 jaar, het geschonden vertrouwen te herstellen’.

‘Historisch moment’
Nu al wordt door deskundigen gesproken van ‘een historisch moment’ en ‘een groots gebaar’. Dat zegt Annemiek Gringold van het Joods Cultureel Kwartier tegen de NOS. Volgens haar begon de erkenning van de rol van de overheid bij het staatsbezoek van koningin Beatrix aan Israël in 1995. Vijf jaar later bood toenmalig premier Wim Kok excuses aan voor de periode na de oorlog, aldus Gringold. “En dan zijn er nu excuses voor al die rijksbureaus, politie-eenheden en burgemeesters die tijdens de oorlog toch veel hebben gefaciliteerd.”

‘Gepast’ bij 75 jaar herdenking
Gringold benadrukt dat de woorden van Rutte ook de Nederlandse regering in Londen betreffen. “We weten dat de regering in december 1942 betrouwbare rapporten heeft gekregen over wat er zich in bezet Polen afspeelde. En de regering heeft toen net als de rest van de geallieerden andere prioriteiten gesteld.” Ze krijgt bijvan van Frank van Vree van het NIOD, die de rede van Rutte ‘gepast’ vindt. Nederland was een bezet land dat gehoorzaamde aan de Duitsers. “Men probeerde niet doelbewust en massaal het Duitse beleid te saboteren. Er zijn al eerder stappen gezet naar excuses en ik denk dat het niet toevallig dat het juist bij deze herdenking, 75 jaar na Auschwitz, wordt uitgesproken.”

Wilders tevreden
De PVV van Geert Wilders eiste in 2012 al excuses van Rutte, die dat wegwuifde en zei toen alleen geen ‘breed gedragen advies’ uit de kring van betrokkenen of informatie die zou moeten leiden tot een spijtbetuiging. Wilders bleef er toen bij dat de Nederlandse regering in ballingschap niets heeft gedaan terwijl allerlei bronnen aantoonden wat er met de Joden, Sinti en Roma aan de hand was. Over het excuses van Rutte van zondag zegt de PVV-voorman. “Nu kan het blijkbaar wel.” Hij vindt de spijtbetuiging beter laat dan nooit, en zeer op zijn plaats. Zeker ook in een tijd van helaas weer groeiend antisemitisme’.