Sonja Barend 80 jaar: wordt zaterdagavond geëerd met ‘De nacht van Sonja’

Sonja Barend, alias ‘de Koningin van de Nederlandse talkshow’ en nog steeds een van de bekendste Joodse Nederlanders, wordt zaterdagavond op NPO1 geëerd met De nacht van Sonja. Barend, die vandaag op schrikkeldag precies tachtig jaar geworden is, doet het sinds 2006 rustiger aan, maar is nog niet vergeten. Dat blijkt uit een interview met de VARAGids. Documentairemakers Hetty Nietsch en Jan Rulo keken urenlang naar beeldmateriaal met Barend, die in totaal ruim veertig jaar op de Nederlandse televisie was. 

Nog Altijd aangesproken
In haar interview in de VARAGids zegt Barend nog elke dag op straat herkend te worden. “Op straat of bij Albert Heijn word ik vrijwel altijd aangesproken. Dan zeggen ze: ‘Was je er nog maar, dan ging het tenminste nog eens lekker tekeer’. Zo wil ik wel herinnerd worden: als zij op tv was, dan gebéurde er wat. Als je een praatprogramma maakt, ben je het zelf, en je speelt een beetje een rol.”

‘Ik wil geen vaag aftreksel van mezelf worden op tv’

Sonja Barend, oud-tv-presentator

“De oma die ik nu ook ben – niet zo’n hele lieve oma, maar ik doe mijn best – kennen ze helemaal niet en die leren ze ook niet kennen. Ik wil geen vaag aftreksel van mezelf worden op tv. Ik heb ook liever dat mijn kleinkinderen denken: oma is ook niet voor de poes,” aldus Barend, die het niet erg vindt om jarig te zijn op schrikkeldag. “Het is een dag die wel bij me past, omdat het curieus is.”

Van alles op de hoogte
Barend is nog actief, zegt ze. “Ik doe wat ik vroeger ook altijd deed, alleen maak ik geen programma’s meer. Ik kan me nu ook niet meer voorstellen dat ik tijd had om al die programma’s te maken. Ik leid een leven zonder programma’s te maken, en daar heb ik bewust voor gekozen. In de tijd dat ik programma’s maakte, las ik zes kranten diagonaal, heel snel. Nu lees ik er twee, dat vind ik eigenlijk al veel te veel, maar we zijn eraan verslaafd. In de ochtend lees ik de Volkskrant en ’s avonds NRC. Daar gaan úúren in zitten, ik kan het niet laten. Ik wil van alles op de hoogte zijn.”

Aanpassen
De oud-presentatrice wordt op zaterdagavond in het zonnetje gezet met de documentaire ‘De nacht van Sonja’. Daarin praten presentatoren van nu zoals Matthijs van Nieuwkerk, Eva Jinek en Paul de Leeuw over Sonja Barend. Maker Hetty Nietsch vertelt aan nu NU.nl over het onderzoek. “De interviews die ze deed waren heel verschillend van aard, maar ze paste zich altijd aan aan haar gesprekspartners.” Sonja’s talkshows werden erg goed voorbereid, maar in de uitzending merkten kijkers daar volgens Nietsch weinig van omdat alles zo natuurlijk over kwam. “Tegenwoordig zijn veel talkshows gescript. Dat was bij haar ook wel het geval, maar in veel mindere mate dan nu, en je merkte het amper.”

Oorlogskind
Sonja Barend werd op 29 februari 1940 in Amsterdam geboren als dochter van de Joodse David Barend (1905-1943) en Wilhelmiena Mecheliena Lobach (1912-1993). Ze verloor haar vader op tweejarige leeftijd toen hij in de Tweede Wereldoorlog door de nazi’s naar Auschwitz werd afgevoerd. Onbekend met deze gebeurtenis groeide ze op met de naam van haar stiefvader en kwam pas toen ze tien jaar was achter het lot van haar biologische vader.

Omroepster
Na de Mulo ging Barend als vijftienjarige werken bij de Twentsche Bank. Later noemde ze deze tijd ‘de hel’. Barend besloot meer uit haar leven te halen. Ze ging ‘s avonds naar de HBS  en vond werk via een beroepskeuze-adviesbureau. Dat kantoor deed ook zaken met omroepen en zo kwam Barend terecht bij de televisie. In 1966 was Barend voor het eerst op tv te zien als omroepster bij de NTS waar ze ‘De jonge onderzoekers’ presenteerde. Nadien presenteerde ze programma’s bij de VARA zoals Fenklup, geregisseerd door de Joodse tv-maker Ralph Inbar met wie ze in 1968 trouwde, Uit Bellevue en Dagje ouder.

Aliya maken
In 1972 maakte Barend de overstap naar de AVRO waar ze achtereenvolgens Sterallures, Een leven in beeld en Sonja ‘s avonds presenteerde. Bij het spel Wie van de Drie? zat indertijd in het panel. Vervolgens maakte ze met Inbar aliya om in Israël te wonen en te werken – Inbar werd later in Nederland en Israël bekend van het verborgen cameraprogramma Bananasplit. Na een paar jaar kwam ze terug gescheiden van haar man terug in Nederland, waar ze bij de VARA een come back maakte. Daar begon ze met het presenteren van goed bekeken praatprogramma’s zoals Sonja’s goed nieuws show en Sonja op maandag, Sonja op dinsdag (enzovoort). Een sleutelrol op de achtergrond speelde hierbij bedenkster en eindredacteur Ellen Blazer, tevens van Joodse komaf.

Sonja op…
Na Mies Bouwman in de jaren zestig en zeventig met programma’s waarin amusement en spel de overhand hadden bekend was geworden, groeide Barend uit tot Nederlands bekendste vrouwelijke presentator. In haar programma’s speelden opinie en actualiteit een belangrijke rol. Ze ontving opiniemakers uit de politiek, kerk en samenleving. Barend tekende ook voor andere programma’s, maar maakte vooral naam met haar Sonja op…dag-reeks. In tegenstelling tot Bouwman en talkshowpresentator Willem Duijs was Barend kritischer en soms ook meer sociaal bewogen. Tussen 1997 en 2002 presenteerde ze met Paul Witteman het praatprogramma Barend & Witteman (B&W).

Abel Cahen
Een van jaar laatste tv-programma’s was Sonja, de meester en de leerling, waarin ze met tv-talenten aan de gang ging. In 2006 maakte Barend bekend dat ze, na het voltooien van een negendelige serie over vijftig jaar televisie, zou stoppen met het maken van televisieprogramma’s. Tijdens de laatste aflevering van ‘Sonja’, op 30 december 2006, ontving Barend uit handen van burgemeester Job Cohen van Amsterdam een onderscheiding als Officier in de Orde van Oranje-Nassau. Sinds 2011 wordt jaarlijks de Sonja Barend Award uitgereikt voor het beste interview van het jaar. Barend is al ruim veertig jaar getrouwd met de Joods Nederlandse architect Abel Cahen. Hij ontwierp onder meer het Joods Historisch Museum in Amsterdam.

De Nacht van Sonja is op zaterdagnacht om 00.05 uur te zien op NPO1. De documentaire wordt op zondagochtend herhaald om om 08.50 uur.