Stichter museum Kazerne Dossin overleden

Ward Adriaens, medegrondlegger van het Sjoa-museum Kazerne Dossin in Mechelen, is op 72-jarige leeftijd gestorven. De Vlaamse historicus overleed in de nacht van vrijdag op zaterdag. In 1995 was hij de eerste conservator van het toen nog Joods Museum van Deportatie en Verzet. Later stichtte het museum in de kazerne vanwaaruit in de Tweede Wereldoorlog zoveel Belgische Joden werden gedeporteerd.

Adriaens was in en buiten België bekend als een specialist over de Holocaust. Aan het begin van zijn carrière was hij vooral geïnteresseerd in het verzet in Mechelen en omgeving. Daarna leerde hij Natan Ramet kennen, de oprichter van het Joods Museum voor Deportatie en Verzet (JMDV). Die stelde hem in 1994 voor om conservator van dat museum te worden. In België stond het onderzoek naar het onderwerp toen nog enigszins in de kinderschoenen.

Hartje Mechelen

Mettertijd kwam Adriaens met zijn team op het idee om een gedenkteken of herinneringscentrum op te richten voor de Belgische Joden die in de Sjoa vermoord waren, circa 35.000 mensen. De Kazerne Dossin in hartje Mechelen kwam daarvoor in aanmerking. Vanaf deze plek werden de meeste Joodse Belgen afgevoerd naar de concentratie en vernietigingskampen, waar velen de dood tegemoet zagen. In die zin is de kazerne voor België wat de Hollandsche Schouwburg en kamp Westerbork voor Nederland zijn.

Albert II

Het JMDV was vanaf 1995 in de kazerne gevestigd, maar werd gaandeweg uitgebreid en omgevormd tot een volwaardig herinneringscentrum. De opening van de Kazerne Dossin – Memoriaal, Museum en Onderzoekscentrum over de Holocaust en Mensenrechten, door koning Albert II in 2012, vormt de kroon op het werk van Adriaens, die in 2010 als directeur en conservator afscheid had genomen. Hij werd benoemd tot ereconservator.

Passie

Adriaens veranderde een herdenkingsplaats, ontstaan uit privé-initiatief, tot een echt museum dat snel werd uitgebreid met een documentatiecentrum en bibliotheek, aldus de huidige directie. ‘Ward koesterde een passie voor geschiedenis met een persoonlijke interesse  in de geschiedenis van het verzet, in het bijzonder die van Mechelen en omstreken. Hij stortte zich met hart en ziel op het JMDV. Zijn credo was een focus op mensenrechten, hun geschiedenis en menselijke waardigheid’.

Archieven

Ook vervulde Adriaens een pioniersrol op het gebied van archieven. ‘Hij zorgde eerst voor een professionele opslag in klimaatgeregelde gebouwen en met gebruik van geschikte materialen. Vervolgens  lanceerde hij een ambitieus project om documenten te digitaliseren en zo  te beschermen tegen de tand des tijds, een initiatief dat vele instellingen inspireerde’. Ook zette hij zich ervoor in dat de archieven voor zoveel mogelijk mensen beschikbaar en toegankelijk waren.

Foto’s

Daarnaast begon Adriaens met het project ‘Geef ze een gezicht’, wat leidde tot de publicatie van het vierdelige ‘Mecheln-Auschwitz- 1942-1944’, een naslagwerk en gedenkboek. Twee delen bevatten 18.522 foto’s van Joodse en Roma gedeporteerden. Het project loopt nog steeds. ‘Tot op heden zijn 21.029 portretten verzameld en we zoeken er nog 4.814’, schrijft de museumdirectie. Wie nog een foto heeft, mag zich bij het museum melden.

Contacten

Adriaens legde eveneens internationale contacten met talrijke musea, zoals het herinneringscentrum Yad Vashem in Jeruzalem, het Holocaust Memorial Museum in Washington, het Shoah Memorial in Parijs, de Conference House in Wannsee Duitsland en het Poolse Nationaal Museum in Auschwitz-Birkenau. Samen met zijn team zette hij in Auschwitz de nieuwe tentoonstelling in het Belgische paviljoen op.  

Deelneming

‘We zijn nog steeds in shock door zijn overlijden en zullen hem allemaal missen, net als iedereen die hem gekend heeft’, schrijft de directie, die hem ook prijst als iemand met oog voor de menselijke maat en omgangsvormen. ‘Het hele team van Kazerne Dossin en alle oud-collega’s van het JMDV brengen hulde aan zijn werk, eren zijn nagedachtenis en bieden vooral hun oprechte deelneming aan zijn vrouw, kinderen en kleinkinderen en zijn omgeving’.