EJA waarschuwt voor exodus Europese Joden

Het symposium van de European Jewish Association (EJA) staat dit jaar in het teken van antisemitismebestrijding. De bijeenkomst heeft een wrang Nederlands tintje: het begint met een video met beelden van de Kristallnacht, gevolgd door het geweld tegen Joden in Amsterdam. De belangrijkste oplossing voor het toegenomen antisemitisme ligt volgens de aanwezigen in het onderwijs.

Elk kwartier is er ergens in Europa wel een antisemitisch incident, meldt EJA-voorzitter Menachem Margolin maandagmiddag aan het begin van het jaarlijkse EJA-symposium in Krakau. Momenteel is sprake van de grootste crisis op het gebied van antisemitisme sinds de Tweede Wereldoorlog. Er moet een ‘antisemitisme-noodtoestand’ worden uitgeroepen waarbij de EU en de lidstaten een periode van zes maanden inlassen om het antisemitisme stevig te bestrijden.

Exodus

Margolin lanceert plannen voor maatregelen: protesten tegen Israël verplicht vooraf aanmelden, organisatoren een gedragscode laten ondertekenen en bij overtredingen zwaarder straffen. Dit klinkt misschien extreem, aldus de EJA-voorzitter, maar als dit niet gebeurt, kan er een exodus van Europese Joden op gang komen.

Dekmantel

Anti-zionisme wordt steeds vaker als dekmantel voor antisemitisme gebruikt, vinden meerdere sprekers. Zo zegt radicaliseringsexpert Christer Mattson dat de term Joden steeds vaker wordt vervangen door ‘zionisten’, al bedoelt men hetzelfde. Antisemitisme gaat in zijn ogen over fantasieën over Joden. Als ze niet bestonden, zouden antisemieten ze alsnog uitvinden. Vroeger ging antisemitisme over zaken als kapitalisme of ras, nu wordt de focus verlegd naar mensenrechten, die door Israël zouden worden geschonden. Een ‘goede Jood’ is daarom geen zionist, al is de discussie wat een goede Jood is op zichzelf al antisemitisch, aldus Mattson.

Onderwijs

Dit symposium komt steeds terug bij dezelfde oplossing: meer onderwijs over de Holocaust en antisemitisme. In allerlei Europese landen is dit staande praktijk, maar het blijft lastig om de Holocaust voor leerlingen concreet te maken. “Het gaat niet echt leven,” zegt een spreker. Daarom moeten leerlingen zelf een kijkje in de concentratiekampen nemen. In Duitsland is het de bedoeling dat alle leerlingen zo’n bezoek afleggen, maar dat gebeurt niet altijd. Het lost ook niet alles op: Bondsdaglid Frank Muller Rosentritt ziet dat ook volwassenen vaak te weinig kennis hebben. Zij kunnen echter niet tot bijscholing worden verplicht. Ook daar ligt de hoop op scholen: de leerlingen kunnen hun ouders informeren.

Migratie

Een van de moderatoren vindt het ‘niet politiek correct’ om het erover te hebben, maar migratie speelt eveneens een rol. De Zweedse politicus Magnus Berntsson zegt dat we allemaal weten dat een van de vertakkingen van antisemitisme uit de islam komt. Er bestaat geen magie dat migranten die de grens passeren opeens andere standpunten krijgen. Het moet hen daarom duidelijk worden gemaakt welke ethische principes er in hun nieuwe land gelden. Daarnaast is law and order nodig. Rosentritt vult aan dat Duitsland te lang tolerant tegen intoleranten is geweest. Antisemitisme valt niet onder vrije meningsuiting, maar onder haat zaaien.

Universiteiten

Marcelle Rabinowitz van de VU Brussel denkt dat de universiteit een veilige omgeving zou moeten zijn waar discussie met andersdenkenden plaatsvindt, maar dat is door alle recente gebeurtenissen moeilijker dan ooit. Activisten willen niet meer in debat. Hoe kan de dialoog dan terugkeren? Emilie Zerbib van een Joodse studentenorganisatie uit Frankrijk heeft er weinig vertrouwen in: ze ziet een veramerikanisering van activisme. Het wordt Joden steeds moeilijker gemaakt om te studeren. Actievoerders vinden dat ze onderdrukt worden als ze hun mening niet mogen geven, terwijl die neerkomt op haat zaaien.

Extreemrechts

Geraldine Rausch van de Technische Universiteit Berlijn voegt er de opkomst van extreemrechts aan toe. De polarisatie in de samenleving kun je niet buiten de deur van de universiteit houden. Tegelijk wil je ook compassie kunnen tonen met studenten die familie in Gaza zijn verloren. De media en het maatschappelijke debat maken dat steeds moeilijker. Je wil vredige dialoog, maar is die nog wel mogelijk? Rabinowicz denkt dat dat toch het doel moet blijven. “Of dat nou naïef is of niet.”

Conclusie

Zo is er onder de deelnemers veel overeenstemming over de oorzaken van antisemitisme en over mogelijke oplossingen. Of Europese en landelijke politici ook daadwerkelijk steviger aan de slag gaan met antisemitismebestrijding, blijft afwachten.