Stolpersteine in Friese Wolvega gestolen
Onverlaten zijn er in het Friese Wolvega vandoor met monumentjes die aan drie omgekomen Joodse bewoners herinneren. In de zogeheten Stolpersteine of struikelstenen – steentjes uit gietbeton van 10 x 10 centimeter met daarbovenop een plaatje van messing – zijn de namen gegraveerd van drie leden van een Joods gezin. In april 2014 plaatste de Duitse kunstentenaar Gunter Demnig ze in de stoep van de Van Helomalaan.
Slachterijdirecteur Emanuel Mendels, zijn vrouw Elsje Mendels-Davidson en pleegzoon Abraham Delmonte woonden op de Van Helomalalaan 10 en vonden in de Tweede Wereldoorlog de dood. Mendels en zijn vrouw werden vermoord in Birkenau. Delmonte werd op 15 mei 1940 – na de Nederlandse capitulatie – ‘tot zelfmoord gedreven’, zo vermeldde zijn monumentje. Hij ligt begraven op de Portugees-Joodse begraafplaats in Ouderkerk aan de Amstel.
Onbekenden hebben de monumentjes ‘s nachts uit het plaveisel gebikt. Straatbewoner Jaap Koen Bijma vernam het nieuws uit de WhatsApp-groep van de buurt en waarschuwde de politie. Hij is één van de initiatiefnemers van de Stolpersteine in de Van Helomalaan. “Eerst hoop je dat het om een dronkenmansactie gaat”, zegt Bijma in een plaatselijke krant. “Dat die stenen gewoon ergens in een tuin zijn gegooid. Maar eigenlijk is dat tegen beter weten in. De ‘stroffelstiennen’ zaten zo goed vast dat een lolbroek, in een opwelling op zoek naar een ‘stapperstrofee’, ze onmogelijk kan hebben meegenomen”, stelt de Wolvegaster. “Om die dingen eruit te halen moet je met kracht een koevoet erin rammen. Dat is hier ook gebeurd. Dat kun je zien aan de sporen op de tegels.” Hij vermoedt dat het de dader om de messing plaatjes te doen was.
Bijma kan daar met zijn verstand niet bij. “Dat er mensen zijn die dit soort dingen doen. Voor een paar euro, want meer was die hooguit halve kilo aan messing niet waard.” De mede-initiator van de plaatsing heeft weinig hoop dat de gedenktekens nog ergens opduiken. “Ik ga ervan uit dat ze weg zijn.” De nabestaanden van de Mendels zijn intussen op de hoogte gebracht. „Ze waren flabbergasted”, stelt Bijma, “Maar ze wisten ook dat dit kon gebeuren.” De Stolpersteine zijn namelijk wel vaker doelwit van het dievengilde. Zo verdwenen er afgelopen december nog twee uit een straat in Holten. Dat maakt Bijma ook huiverig om meteen achter vervangende exemplaren aan te gaan. Hij beraadt zich nu op hoe het verder moet.
