Strijd om Synagoge in Boedapest tussen Chabad en orthodoxen

In de Joodse gemeenschap van Hongarije is onrust ontstaan nadat een nieuwe eigenaar van de synagoge in de Kazinczystraat – een van de grote sjoels van de stad – de deuren vorige maand sloot voor sjoelgangers. Sindsdien komen orthodoxe Joden bijeen om voor de deur op straat te bidden. Een man bad vorige week van op een omgevallen vuilnisbak op straat, terwijl zijn gebedenboeken op de motorkap van een auto lagen. Ook andere gelovigen bidden buiten in de Kazinczystraat, zo meldt JTA. De situatie in Boedapest is het resultaat van een twee jaar durend dispuut,.

Onroerend goed

Leden van de Autonome Orthodox-Joodse Gemeenschap van Hongarije (MAOIH) die deze synagoge en verschillende andere Joodse instellingen beheert, beschuldigen Chabad ervan de controle over hun groep – en de financiering en het onroerend goed – met hulp van de Hongaarse regering van premier Viktor Orbán toe te eigenen. Drie religieuze rechtbanken hebben geoordeeld dat leiderschapswisselingen moeten worden teruggedraaid of opgeschort, maar een seculiere rechtbank heeft de kant van Chabad gekozen.

Onafhankelijk

De Vereniging van Hongaarse Joodse Gemeenschappen (EMIH, ook wel de Hongaarse tak van Chabad genoemd) wijst de beschuldigingen van de hand. ‘Chabad was en is niet van plan om MAOIH ‘over te nemen, wat dat ook moge betekenen’, aldus de organisatie in een verklaring. De EMIH benadrukt dat de groep onafhankelijk blijft en dat de huidige leiding van de sjoel haar plaats legitiem heeft ingenomen via de formele regels van de MAOIH. Tegelijkertijd beweert oud-president Róbert Deutsch van MAOIH dat de stroming juist een vijandige overname van de synagoge in de Kazinczystraat heeft gedaan.

Renovatie

Wie er ook gelijk heeft: feit is dat de oudste en grootste sjoel van Boedapest sinds enige maanden een nieuw management heeft, dat op 20 juli de deuren plots sloot. Dat gebeurde naar eigen zeggen voor renovatiewerkzaamheden, iets dat door MAOIH wordt betwist. Hun leden mogen niet meer naar binnen terwijl de toeristen nog wel welkom zijn. MAOIH beweert dat de vermeende overname van Chabad grotendeels te maken heeft met budgetten en onroerend goed en dat die overname indruist tegen haar statuten.

Lievelingen van Orbán

Critici van de overname stellen dat die te wijten valt aan de innige relatie van Chabad met de Hongaarse regering van premier Orbán. Ze beweren dat Chabad een gunstige behandeling heeft gekregen in ruil voor het stilzwijgen over de autoritaire regeerstijl van Orbán. Bovendien financiert de Hongaarse regering momenteel een door Chabad gesponsorde universiteit. Daarnaast heeft rabbijn Shlomó Köves – het hoofd van EMIH en de opperrabbijn van Chabad in Hongarije – nauwe banden met Orbán. 

Shomrei Hadas

Het verhaal gaat echter verder, want een kleine groep orthodoxe Joden heeft zich sinds kort georganiseerd in een actiegroep met de naam Shomrei Hadas, wat ‘bewakers van het geloof’ betekent. Het is de oorspronkelijke naam van de orthodoxie in Hongarije van 150 jaar geleden. De groep gebruikt deze naam en probeert zo actief te zijn in het openbare leven. Het is deze groep die nu ook de media opzoekt. Shomrei Hadas zou voor de sluiting van 20 juli een nieuwe rabbijn voor de synagoge in de Kazinczystraat vanuit een andere chassidische groep hebben gerekruteerd.

Overheidssteun

Dispuut op niet, de MAOIH-gemeente die tot voor kort gebruik maakte van de synagoge had al jaren last van krimp. De laatste tijd waren er nog ongeveer vijftig leden en deed de historische sjoel vooral dienst als toeristische trekpleister. Chabad timmert daarentegen ook in Hongarije aan de weg. De beweging heeft op verschillende plekken Joodse voorzieningen opgezet, waaronder een Joodse school, koosjere winkel en een mikwe (ritueel bad). Zowel de MAOIH als EMIH worden erkend door de Hongaarse overheid als religieuze organisatie en krijgen daardoor volgens de wet overheidssubsidies.

Rechtbanken

Inmiddels hebben verschillende Joodse rechtbanken zich uitgesproken tegen de ‘overname’ van de synagoge in de Kazinczystraat door Chabad. Als het aan hen ligt, moet die worden teruggedraaid of op zijn minst worden bevroren. De EMIH stapte naar een officiële Hongaarse rechtbank en werd daar in het gelijk gesteld. Het is echter de vraag hoe onafhankelijk die rechtspraak was: zo heeft de regering-Orbán enige jaren geleden de rechterlijke macht naar zijn hand gezet. MAOIH stelt dat Chabad met hulp van Orbán uit is op het overnemen van hen en de Liberaal Joodse gemeente. Hongarije telt zo’n 100.000 Joden.

Lees ook:
Orbán oogst kritiek van Joodse gemeenschap om ‘rassenvermenging’
De Hongaarse premier Viktor Orbán ligt onder vuur na een toespraak waarin hij stelde dat Europeanen zich vermengen met niet-Europeanen en dat Europa zo ‘een conglomeraat van volkeren’ vormt. Met zijn uitlatingen over ‘rassenvermenging’ oogstte hij in de dagen daarna veel kritiek, onder meer van de oppositie en niet-Hongaarse politici. Joods Hongarije heeft ‘ernstige bedenkingen’ bij de uitlatingen van Orbán.