Synagoge Winterswijk gered door overname Stichting Cultuurbehoud Achterhoek
De synagoge van Winterswijk, die al jaren kampt met krimp, heeft een nieuwe eigenaar gekregen. Kort geleden heeft de Joodse gemeente de sjoel overgedragen aan de Stichting Cultuurbehoud Achterhoek (SCA). De nieuwe eigenaar garandeert dat dit beeldbepalende gebouw voor de Joodse gemeenschap van Winterswijk ook in de toekomst zijn functie als synagoge behoudt. SCA wordt in de exploitatie bijgestaan door de stichting Winterswijkse Synagoge (SWS), die verantwoordelijk wordt voor de toegankelijkheid van het pand. Vrijwilligers verzorgen de rondleidingen in en rond het synagoge-complex, evenals het culturele aanbod, zoals lezingen, cursussen en muziekavonden.
De overdracht van eigendom volgt op de jarenlange daling van het aantal leden van de Joodse gemeenschap in Winterswijk. De gemeente telt nog maar een handjevol mensen, te weinig om de jaarlijkse lasten van het noodzakelijke onderhoud te kunnen dragen. Het synagoge-complex is in zijn geheel een rijksmonument. SCA wordt alleen eigenaar van de sjoel en het mikwe, want de bijbehorende woning en het schoolgebouw zijn privébezit. De begraafplaats is van de lokale Joodse gemeente en het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap (NIK). Die laatste heeft zijn fiat gegeven voor de overdracht aan SCA.
Een euro
Voor een symbolisch bedrag van één euro ging de synagoge van de hand. SCA staat garant voor een langjarig, professioneel beheer, aldus de synagoge-stichting in een persbericht. De nieuwe eigenaar zorgt ervoor dat de synagoge kan blijven bestaan. Het gebouw is in 1985 gerestaureerd, maar is inmiddels dringend toe aan een ingrijpende onderhoudsbeurt. Die moet ervoor zorgen dat de synagoge ook de komende decennia zijn culturele functie volop kan uitoefenen en het Joodse verhaal van Winterswijk blijvend wordt verteld. Mogelijk kan er in de toekomst weer een sjoeldienst op sjabbat of een van de Joodse feestdagen worden gehouden.
Eerste monument
De stichting Cultuurbehoud Achterhoek (SCA) werd in 2016 opgericht. De stichting zet zich in ‘voor het behoud van de monumentale kwaliteit van de Achterhoek voor toekomstige generaties’. Er zijn geen mensen in dienst, maar de organisatie ‘staat garant voor de professionele aanpak van het onderhoud en beheer van monumenten in Winterswijk en omgeving’.
De synagoge is het eerste monument dat door SCA is verworven. Of het monumentale bezit verder groeit is nu nog niet bekend, zegt SCA-voorzitter Anne Joldersma. “Dat hangt er ook van af of zich nog iets aandient. Maar we zijn niet actief op zoek. De stichting is ontstaan naar aanleiding van de vraag van de synagoge.” Het doel van de stichting is om monumenten te beheren, die zelf onvoldoende geld of menskracht bezitten om onderhoud en beheer zelfstandig uit te voeren. SCA wil voorkomen dat cultuurhistorisch waardevolle monumenten vervallen door gebrek aan aandacht, inzet van vrijwilligers of denkkracht van specialisten.
Duits-Nederlandse samenwerking
SCA is als eigenaar verantwoordelijk voor beheer en onderhoud van de gebouwen. Voor de invulling van het culturele programma wordt samengewerkt met de stichting Winterswijkse Synagoge (SWS). Hun vrijwilligers verzorgen het culturele aanbod in de sjoel, zoals lezingen, cursussen en muziekavonden. Ook neemt SWS sinds dit jaar de rondleidingen, waarin het Joodse verhaal van Winterswijk wordt verteld, voor zijn rekening. Dat culturele aanbod levert de laatste jaren een groeiend aantal bezoekers op.
Voor de openstelling van de synagoge worden ook altijd nadrukkelijk de inwoners van het Duitse grensgebied opgezocht. De zomerse rondleidingen worden speciaal voor hen ook in het Duits aangeboden. De stichting Winterswijkse Synagoge wil die aandacht van het Duitse publiek nog verder laten groeien. Verder wordt het Joodse verhaal van het stadje sinds 2008 verteld aan alle Winterswijkse basisschoolleerlingen middels het lespakket ‘Leren van de oorlog’. In samenwerking met de Duitse stichting Kolle Kaal worden ook leerlingen van Duitse scholen ontvangen. Het gaat om een paar duizend scholieren per jaar.
Lees ook:
Joodse begraafplaats Winterswijk opgeknapt
Met man en macht werd onlangs door zo’n veertig mensen van Stichting voor Boete en Verzoening gewerkt aan een opknapbeurt van de Joodse begraafplaats aan de Misterweg in Winterswijk. Deze groep christenen ontfermt zich over de Joodse begraafplaats, zodat die kan blijven bestaan.
